(bosma so 'z), og zaki informatsiya turlariga esa radio, muzika,
suhbat,
ma'ruza,
yig'ilishlar
kiradi.
Inson
oladigan
informatsiyalarning turlari ham bizni o 'rab tuigan olam kabi
xilma-xildir.
Inson oddiy, kundalik turmush informatsiyasidan
tashqari
ma'lum sistemaga solingan informatsiyalar orqali ish
ko'radi.
Bulaiga
ta'limiy-tarbiyaviy
informatsiya,
kasbiy
informatsiya, ilmiy informatsiya,
iqtisodiy informatsiya, badiiy-
estetik
informatsiya, diniy informatsiya va boshqalar kiradi.
Jamiyatni boshqarishda esa o'ziga xos turdagi informatsiyalar —
ijtimoiy-siyosiy
informatsiya,
xalqaro
informatsiya,
harbiy
informatsiya, maxfiy informatsiya va boshqa turlari qo'llaniladi.
Bu informatsiyalar
orasida ijtimoiy informatsiya alohida o 'rin
tutadi. Ijtimoiy informatsiya
jamiyat uchun jamiyat haqida
informatsiya yetkazishdan iboratdir. Bu ijtimoiy ongning faoliyat
ko'isatishida, jamiyat boshqaruvida hamda insonnj jamiyat bilan
jamiyatni esa insonlar bilan bog'lab turishda asosiy
xizmatni
bajaradi.
Ijtimoiy informatsiya
inson ongini o'stirishda, uning
ijtimoiy
faoliyatini
boshqarib
turishda,
jamoatchilik
fikrini
shakllantirishda muhim rol o'ynaydi.
Ijtimoiy informatsiya yig'ish va tarqatishning tarixiy usullari
mavjud bo'lib, bu — ommaviy axborot vositalari hali vujudga
kelmagan paytlarda xabarchilik, jarchilik,
voizlik
(notiqlik) va
yozma adabiyot orqali amalga oshirilgan. Insoniyat taraqqiy etishi,
sivilizatsiyaning paydo bo'lishi bilan ijtimoiy informatsiya yig'ish
va tarqatishning telefon, telegraf va boshqa usullari ixtiro qilindi.
Ijtimoiy informatsiya sivilizatsiyaning mevasi bo'Iishi bilan
birlikda uning taraqqiyotiga ham muhim hissa qo'shadi. Umuman
olganda,
ijtimoiy
informatsiyaning
jamiyat
hayoti
va
taraqqiyotidagi o 'rn i beqiyosdir.
Shuni aytish kerakki, jamiyatda hukmron bo'lgan
ayrim sinflar,
tabaqalar ijtimoiy informatsiya yig'ish va tarqatish borasida o 'z
manfaatlari nuqtayi nazaridan yondashib, ijobiy yoki salbiy ta'sir
ko'reatib kelganlar. Ya’ni, hukmron sinflar va tabaqalar ijtimoiy
informatsiyadan ommaga ma'lum bir g'oyaviy ta'sir ko'rsatish
vositasi
sifatida
foydalanadilar.
Jumladan, jamiyatda
yakka
7
www.ziyouz.com kutubxonasi
hukmdorlar mavjud bo'lgan davrda ijtimoiy informatsiya ulaming
manfaati va siyosatiga moslashtirilgan bo'lsa, ayrim rivojlangan
mamlakatlarda
ijtimoiy informatsiyadan
ko'proq foyda olish
yo'lida
foydalaniladi
Kommunistik
tuzum
davrida
esa
informatsiyadan
yakka g'oyaviy hukmronlik o 'm atish uchun
foydalanib kelingan cdi Faqat demokratik jamiyatdagina ijtimoiy
informatsiya jamiyat taraqqiyoti, keng
ommaning manfaati uchun
xizmat
qilishi
mumkin.
Milliy
mustaqillikka
erishgan
va
demokratik, huquqiy davlat qurish, adolatli fuqaro jamiyati tuzish
yo'lidan
borayotgan
hizning
mamlakatimizda
ijtimoiy
informatsiyaga bo'lgan taiab oshdi hamda uni yig'ish va tarqatish
imkoniyatlari
yanada
kengaydi.
O 'zbekiston
Respublikasi
Konstitutsiyasi va hukumat qabul qilgan qator qonunlarda axborot
olish, tarqatish borasidagi demokratik huquqlar aniq, ravshan
bayon etib berilgan. “ Har bir fuqaroning axborot olish huquqi
kafolatlanadi. H ar kimning axborotni izlash, olish, tadqiq etish,
uzatish va tarqatish huquqi davlat tomonidan himoya qilinadi”,-
deyiladi O 'zbekiston Respublikasining “Axborot
olish kafolatlari
va erkinligi to 'g 'risid a “gi qonunining uchinchi moddasida3.
Ijtimoiy informatsiya yig'ish va tarqatishda boshqa ijtimoiy
tashkilotlar qatorida matbuot ham katta nol o'ynaydi. Boshqacha
qilib aytganda matbuot, ya'ni ommaviy axborot vositalari ijtimoiy
jnformatsiyani yig'ib, ommaga doimiy ravishda yetkazib turuvchi
asosiy vositalardir. Ijtimoiy informatsiya yig'ish va
tarqatishda
ommaviy axborot vositalarining o'ziga xos ko'rinishi bo'lgan
informatsiya agentiiklari ham muhim vazifani bajaradi. Umuman
olganda
informatsiya va matbuot, informatsiya va OAV bir-biri
bilan uzviy bog'liqdir. Hozirgi davrga kelib ijtimoiy informatsiya
yig'ish va tarqatishning zamonaviy
texnikaga asoslangan yangi
turlari (kompyuterlar va boshqalar) vujudga kelayotir. Ammo
baribir bu borada asosiy vazifani OAV bajaradi.
3
To'rtinchi hokimiyat. O'zbekiston Respubljkasininj! qonunlan, qarorlan va boshqa
hujjallari to'plami. Toshkent - O'zbckiston, 1998. 58-b.
8
www.ziyouz.com kutubxonasi
