«Milliy libos, kashtachilik, to‘qimachilik» kafedrasi «Tikuv buyumlari materialshunosligi» fanidan laborotoriya mashg‘ulotlarini bajarish uchun metodik qo’llanma

11- LABORATORIYa IShI
TIKUVChILIK MATERIALLARINING EGILIShGA QARShILIGI VA BURMABOPLIGINI M003B FABRIC STIFFNESS TESTER, AUTOMATIC DRAPABILITY TESTER ASBOBLARIDA O’RGANISh
Ishning maqsadi:
To’qimachilik mahsulotlarini egilishdagi bikrligini aniqlash, hamda uskunalar bilan ishlashni o’rganish. To’qimachilik mahsulotlarini egilishdagi buramabopligini aniqlash, hamda uskunalar bilan ishlashni o’rganish.
Topshiriqlar:
1.PT-2 uskunasi yordamida bikrlikni aniqlash usuli yozil­sin va uskunaning shakli chizilsin.
2.Quyidagi tushunchalar uchun ta’rif va qoidalar yozilsin:
-to’qimachilik mahsulotlarining burmaboplik hususiyati.
3.Diskali uskuna yordamida burmaboplik hususiyatini aniqlash usuli yozilsin va uskunaning shakli chizilsin.
4.Ipak markaziy ilmiy tadqiqot instituti tomonidan yaratilgan gazlamalarning burmaboplik hususiyatini aniqlash usuli yozilsin va unga ishlatiladigan uskunaning shakli chizilsin.
Ishning bajarilish tartibi:
Gazlamaning bikrligini aniqlash uchun gazlamalardan ikki yo’nalish bo’yicha namuna tayyorlab (30x160 mm), ularni massasi tortiladi. Keyin esa PT-2 uskunasi yordamida gazlamaning egilishdagi bikrligi aniqlanib, olingan natija quyidagi jadvalga yoziladi.

№	Ko’rsatkichlar	Gazlamalar
		1	2	3	4	5	O’rtacha
1.	Tekshiruv yo’nalishi
2.	Namunaning uzunligi, L sm
3.	Namunaning osilgan qismi uzunligi, e sm
4.	Namunaning o’rtacha egilganligi, f sm-tanda
	-arqoq
5.	Namunaning massasi, m g
6.	Namunaning nisbiy egilganligi:

Mustaqil hisoblash tartibi:
Jadvallarga yozilgan natijalarga asosan quyidagi hisoblar bajariladi:
Tekshirilayotgan gazlamaning bikrligi quyidagi tenglama asosida aniqlanadi:
, (mkN sm²)
bu erda, m - 5 ta namunaning massasi, g
A_j - koeffitsient jadvaldan f_o ga nisbatan olinadi.
Bajarilgan ish yuzasidan tegishli xulosalar yozilsin.


Asosiy ma’lumot
Egilishdagi bikrligi-tashqi kuchlar ta’sirida buyum shaklining o’zgarishiga qarshiligi tushiniladi.
Shaklning o’zgarishiga bog’liq ravishda qo’yilgan deformasiyalarning ko’rinishi bikrlikdagi cho’zilish, pishitilish, egilish va boshqa xususiyatlari bo’yicha farqlanadi. Gazlamalar uchun egilishdagi bikrlik eng muhim ko’rsatkichlaridan hisoblanadi. Odatda, gazlamalarning egilishidagi bikrligining teskari xususiyati-egiluvchanlik bilan baholanadi.

M003B FABRIC STIFFNESS TESTER asbobi.



AUTOMATIC DRAPABILITY TESTER asbobi.
Egilish qanchalik ko’p bo’lsa, gazlamaning bikrligi shunchalik kam bo’ladi.
To’qimachilik gazlamalarining egilishdagi shartli bikrligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi.
.
bu erda: G-1 pog, sm gazlama namunasining massasi mkN/sm (mgs/mgs) bo’lib, u quyidagi formula yordamida topiladi.

bu erda: q- namuna uzunligining massasi, mkN (mgs);
L-namunaning egilgan qismining uzunligi, sm, bo’lib u quyidagi formula yordamida hisoblanadi:
L=0,5 ^. (L₀ – x),
bu erda: x-qisqichning eni, ya’ni u 2 sm ga teng.