Milliy iqtisodiyot va uning makroiqtisodiy ko’rsatkichlari

tarkiblarning tuzilishi bir necha turlarga ajratib o’rganiladi.
1. Ijtimoiy tuzilishi.
2. Tarmoq tuzilishi.
3. Takror ishlab chiqarish tuzilishi.
4. Xududiy tuzilishi.
Ijtimoiy tuzilish- bu iqtisodiyotning turli mulkchilik shakllari o’rtasidagi
o’zaro nisbatdir.
O’zbekistonda mulkchilik turlari davlat, jamoa, xususiy va aralash
mulkchilik tarzida shakllangan.
Iqtisodiyotni barcha tarmoqlarida ish bilan band bo’lganlar soni, asosiy
fondlar va ishlab chiqarish bo’yicha bu bo’g’inlarning har birini
ulushi,-Respublika iqtisodiyotining ijtimoiy tuzilishini aks ettiradi.
Iqtisodiyotning tarmoq tuzilishi bu turli tarmoqlar o’rtasidagi o’zaro
nisbatdir, ya’ni sanoat, qishloq xo’jaligi, qurilish, transport va aloqa o’rtasida
yoki qazib oluvchi va qayta ishlovchi tarmoqlar o’rtasidagi, moddiy
mahsulotlar ishlab chiqaruvchi va xizmat ko’rsatuvchi tarmoqlar va
hokazolar o’rtasidagi nisbatdir. Tarmoq tuzilishi milliy iqtisodiyotning
rivojlanish darajasini ifodalaydigan muhim ko’rsatkich bo’lib hisoblanadi.
Yuksak rivojlangan mamlakatlar∗da uchun xizmat ko’rsatuvchi
sohalarning hissasi yuqori, qayta ishlovchi tarmoqlarning hissasi esa- qazib
oluvchi tarmoqlardan ustun bo’lgan iqtisodiyot tuzilishiga xosdir.
U mehnat va kapitalning yuqori darajada unumdorligidan, tabiiy
resurslardan oqilona foydalanganligidan va pirovard natijada aholini
turmush darajasi yuqoriligidan dalolat beradi.
Iqtisodiyotning takror ishlab chiqarish tuzilishi bu kengaytirilgan
takror ishlab chiqarishni asosiy nisbatlari, ya’ni ishlab chiqarish vositalarini
ishlab chiqarish va iste’mol buyumlarini ishlab chiqarish
o’rtasidagi,iste’mol va jamg’arish o’rtasidagi o’zaro nisbatlardir. Takror
ishlab chiqarish tuzilishi iqtisodiy o’sishning imkoniyatlarini ifodalovchi
ko’rsatkich hisoblanadi.
Iqtisodiyotning hududiy tuzilishi ishlab chiqaruvchi kuchlar
rivojlanishining hududiy jihatlarini aks ettiradi va alohida hududlarning
umummilliy ko’rsatkichlardagi hissasini aniqlaydi. U butun mamlakat
bo’yicha turmush sharoitini barqarorlashtirish maqsadida aniqlanadi va
tadqiq qilinadi. Ma’lumki, ma’muriy jihatdan O’zbekiston 12 viloyat va 1 ta
avtonom respublikadan iboratdir. Unda 119 ta shahar, 163 ta qishloq
ma’muriy tumanlar mavjuddir.
Iqtisodiy rayonlashtirish belgilari bo’yicha mamlakatimiz 6 ta iqtisodiy
regionga bo’linadi:
1. Toshkent iqtisodiy regioni. U Toshkent viloyati va Toshkent shahri
hududlaridan iboratdir. Bu regionga respublikani 3.5% maydoni va 18.5%
aholisi to’g’ri keladi.Bu region o’rta hisobda Mamlakat milliy daromadini
25.9% va 32.5% sanoat mahsuloti ishlab chiqaradi.
2. Ishlab chiqarish potentsiali bo’yicha ikkinchi o’rin Farg’ona iqtisodiy
regioniga to’g’ri keladi. Bu region Andijon, Namangan va Farg’ona
viloyatlarini o’z ichiga oladi va 19.2 ming m2territoriyaga egadir, yoki 4.3%
respublika hududini egallaydi. Unda aholini 27.6% yashaydi. Bu region
O’zbekiston milliy daromadining 26 %ini, sanoat mahsulotini 31.5% ini,
36.8% qishloq xo’jalik mahsulotini, 28.3% tovar oborotini ishlab chiqaradi.