Milliy hisoblar tizimi – iqtisodiy statistikaning asosiy uslubiy, asosi va markaziy bo’limi

1. Ishlab chyqarish jarayonida foydalanish uchun ishlab chiqarilgan mahsulot va xizmatlar (aholini shaxsiy qurilishi, xo’jalik usulida amalga oshirilgan qurilish, qishloq xo’jaligida urug’ va kuchat, axolini yordamchi xo’jaligi mahsuloti va boshsalar.)

2- Barter bo’yicha almashishga atalgan mahsulot va xizmatlar.

3. 
   O’z ashchilariga mexnat haqi hisobiga berilgan mahsulot va xizmatlar.
   
4. 
   O’z ishchilariga xizmat ko’rsatuvchi korxona va tashkilotlarga berilgan mahsulotlar.
   (oshxonalar, bolalar muassalari, tibbiy xizmat muassasalari va boshqalar.)
   
5. 
   Uy xo’jaligi tomonidan o’z shaxsiy iste’moli uchun ishlab chiqarilgan qishloq xo’jalik va oziq-ovqat mahsulotlari, kiyim kechak, poyafzal, mebel va boshqa iste’mol buyumlari.
   
6. 
   O’z uyida yashagani uchun hisoblangan shartli renta.
   
7. 
   O’z xizmatlari uchun to’langan haq.
   

Quyidagi mahsulotlar va xizmatlar yalpi ishlab chiqarish

qiymatiga qo’shilmaydi. 1. Uyda bepul silingan xizmatlar; 2. Yer rentasi. (yer rentasi mulkdan daromad bo’lganligidan u ishlab chiqarish natijasi bulolmaydi).

Mamlakat iqtisodiyoti bo’yicha yalpi ishlab chiqarish qiymati tarmoqlar yalpi ishlab chiqarish qiymatilarining majmuidan iborat bo’lgan. Har bir tarmoq uziga xos xususiyatlari bo’lganligidan har bir tomorqada yalpi ishlab chiqarishni hisoblashyi ham uziga xos usullari mavjud.

Sanoat yalpi ishlab chiqarish qiymati quyidagi qismlardan iborat.

/. Foydalanish yo’nalishidan qat’iy nazar tayyor mahsulot qiymati.

2. 
   Sotilgan yarim fabrikatlar qiymati.
   
3. 
   Yarim fabrikatlar qoldig’i qiymatining o’zgarishi. .
   
4. 
   Korxonalarning yordamchi sexlari bo’limlari maxsuloti!yaing sotilgan qismi qiymati va qoldig’i qiymatining usishi.
   

5. Tashqaridan oliigan buyurtma bo’yicha bajarilgan sanoat xarakteridagi ishlar va xizmatlar qiymati.

6. Korxonaga qarashli mashina va uskunalarni kapital ta’mirlash qiymati,

7. Tugallanmagan qurilish qiymatiniyag o’zgarishi (yil oxiridagi qiymatidan yil boshidagi qiymativi farqi).

Sanoat yalpi ishlab chiqarish qiymatiga maishiy xizmat korxonalari (kiyim va poyafzal tikish va ta’mirlash, kir yuvish, kimyoviy tozalash, bo’yash, foto, kino studiyalar) mahsulotlari ham ta’luqli bo’ladi.Uy xo’jaligining sanoat xaraktiridagi faoliyati natijalari alohida hisobga olinadi. Ularga: o’z iste’moli yoki sotish uchun ishlab chiqarilgan, vino, qurilish materiallari qiymati va shuningdek sotish uchun yaratilgan sanoat, badiiy sanoat asarlari qiymati kiradi.

Muhokama uchun savollar:

1. 
   Milliy hisoblar tizimining mohiyati.
   
2. 
   MHTni xalqaro standarti qachon qabul qilingan.
   
3. 
   MHTni kelib chiqish zaruriyati.
   
4. 
   MHTni tuzishni asosiy tamoyillari.
   
5. 
   Iqtisodiy faoliyat.
   
6. 
   Ishlab chiqarish omillari.
   
7. 
   MHTni asoschilari.
   
8. 
   Asosiy baho tarkibi.
   
9. 
   Ishlab chiqarish bahosi tarkibi.
   
10. 
    Bozor bahosi tarkibi.
    
11. 
    Yalpi ichki mahsulot qanday aniqlanadi.
    
12. 
    Sof ichki mahsulot qanday aniqlanadi.
    
13. 
    Sanoat yalpi mahsuloti
    
14. 
    Qishloq xo’jaligini yalpi mahsuloti.
    
15. 
    Umumiy ovqatlanish, savdo, moddiy texnka ta’minoti, mayishiy xizmat, sog’likni saqlash tarmoqlari, yalpi mahsuloti.
    
16. 
    Moliyaviy tashkilot va muassasalar yalpi mahsuloti.