Milliy g‘oya va ma’naviyat asoslari kafedrasi intellektual va ma’naviy tarbiya asoslari fanining

Milliy  o‘zlikni  anglash  yuksak  axloqiy  fazilat  ekanligi.  Jamiyat  hayotida  ro‘y  bergan 
o‘zgarishlarning  asosini  milliy  o‘zlikni  anglash  tashkil  etadi.  Milliy  o‘zlikni  anglash  ham 
xalqning ma’naviy kamolot darajasi bilan bog‘liq. Milliy o‘zligini to‘la-to‘kis va to‘g‘ri anglash 
imkoniga ega bo‘lish uchun inson yuksak ma’naviyat sohibi bo‘lishi lozim. Tarix saboqlari shuni 
ko‘rsatadiki,  milliy  o‘zligini,  manfaatlarini,  taraqqiyoti  istiqbolini  chuqur,  har  taraflama 
xolisona,  odilona    anglagan  xalqgina  keng  rivojlanish  imkoniyatlariga  ega  bo‘la  oladi.”Har  bir 
millat  va  elatning  o‘zini  real  mavjud  sub’ekt,  muayyan  moddiy  va  ma’naviy  boyliklarini 
ifodalovchi  etnik  birlik,  til,  urf-odatlar,  an’analar,  qadriyatlarga  mansubligini,  manfaatlar  va 
ehtiyojlar umumiyligini tushunib etishga milliy o‘zlikni anglash,-deb ataladi”.
13
 
 Zamonaviy  komil  inson  konsepsiyasiga  kiruvchi  muhim  talablar  SHarq  tafakkurida 
alohida  tizimni  tashkil  qiladi.  Bu 
talablar 
odamoxunlik, 
kamtarlik, 
bag‘rikenglik,  serfarzandlik,  keksa  va 
yoshlarga  mehr-shafqatlilik,  bosiqlik, 
vazminlik  va  h.k.larni  o‘z  ichiga  oladi. 
“Qadimgi  ajdodlarimiz  komil  inson 
haqida,-  butun  bir  axloqiy  talablar 
majmuasini,  zamonaviy  tilda  aytsak, 
sharqona 
axloq 
Kodeksini 
ishlab 
chiqqanlar.  Kishi  qalbida  haromdan 
hazar, 
nopoklikka, 
adolatsizlikka 
nisbatan murosasiz isyon bo‘lishi kerak. 
SHunday  odamgina  lafzini  saqlaydi, 
birovning  haqiga  xiyonat  qilmaydi, 
sadoqatli  bo‘ladi.  Vatani,  xalqi  uchun  jonini  fido  etishga  ham  o‘zini  ayamaydi.  Buning  aksi 
o‘laroq, yolg‘onchi va’daboz kishida vatanparvarlik tuyg‘usi bo‘lmaydi”.
14
  
Insonni  halollikka,  poklikka,  vatanparvarlik  va  insonparvarlikka,  to‘g‘rilikka,  ezgulikka, 
qisqa qilib aytganda, yuksak axloqlilikka yo‘llash hozirgi kunda birinchi darajali ahamiyat kasb 
etadigan  masalalardan  biri  bo‘lib  qoldi.  CHunki  mamlakatimizning  mustaqil  va  barqaror 
rivojlanishi iymonli, e’tiqodli, ma’naviyati kuchli, yuksak axloqiy fazilatlarga ega, qalbida milliy 
ma’suliyat  tuyg‘usi  chuqur  ildiz  otgan  zamonaviy  ma’naviy  barkamol  insonlar  qo‘lidadir. 
SHarqona  odob-axloq  va  umumbashariy  g‘oyalarni  ongiga  singdirib  olgan  kishi  yuksak 
ma’naviyatli,  ya’ni  ma’naviy  barkamol,  komil  inson  hisoblanadi.  Ma’naviy  barkamollik 
insonning  dunyoqarashi,  e’tiqodi,  ruhiyati,  xulq-atvori  normalari,  axloq  odobi  bilan  bevosita 
aloqadorligi  bilan  ajralib  turadi.  Ma’naviy  barkamol  kishilar  xalq  taqdiri  va  farovonligi,  vatan 
taqdiri va uning ravnaqini o‘ylaydilar.  
Ma’naviyatga  doir  ilmiy  adabiyotlarda  komillikning  bosh  mezoni  insoniylik  ekani 
ta’kidlanadi. Unda ma’naviy barkamol insonning asosiy xislatlari va fazilatlari ko‘rsatib o‘tilgan. 
                                                           
13
 Отамуратов С,  Раматов Ж., Ҳусанов С. Маънавият асослари. Т.,2000. 193-б. 
14
 Каримов И.А.Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. Т., Ўзбекистон. 1996. Т., 3. 39-б. 

---

62 
 
Ularda  komil  insonning  umumiy  xislatlari,    ishbilarmonlik  xislatlari,    sobitlik  xislatlari 
ehtiroslilik  xislatlari  hamda  komil  inson  fazilatlari,  zukkolik,  idroklilik  fazilatlariga  e’tibor 
qaratilgan.
15
 
  Zamonaviy  komil  inson  konsepsiyasiga  asosan  ayni  shu  xislat  va  fazilatlarning  singdira 
borilishi  yosh  avlodni  barkamol,  sog‘lom  va  komil  inson  qilib  tarbiyalashda  muhim  ahamiyat 
kasb  etadi.  Demak,  zamonaviy  komil  inson  konsepsiyasining  axloqiy-ma’naviy  negizlarini, 
uning  shakllanganligi  darajasini  xarakterlovchi  eng  muhim  fazilatlar  aqliy  zukkolik,  xuquqiy 
komillik, axloqiy etuklik, siyosiy teranlik, mehnatga halol munosabat, yuksak madaniy-ma’naviy 
saviya, professional iftixor, milliy va umuminsoniy g‘urur, vatanga sadoqat va boshqalar bo‘lib, 
ularni  yanada  rivojlantirib  yoshlarimiz  qalbiga,  ongiga  va  shuuriga  singdirish  har  birimizning 
eng muhim vazifamizdir.