Milliy g‘oya va ma’naviyat asoslari kafedrasi intellektual va ma’naviy tarbiya asoslari fanining

Эркпарварлик ва Ватанпарварлик. 

Эркпарварлик инсоннинг энг олий ҳуқуқи - эркин, озод
яшаш ҳуқуқини ҳимоя қилиши билан муҳимдир. Зеро,
эрксиз инсон - асир, эрксиз миллат - қул, эрксиз мамлакат
- мустамлака. Эркпарварлик, аввало, ўз миллати, ўз
Ватани эрки учун, қолаверса, бошқа миллатлар ва
ватанлар эрки учун курашни ҳаётининг мақсади қилиб
қўйган инсонлар тамойилидир.

Ватанпарварлик. Энг маълум ва машҳур тамойил, бу -
ватанпарварлик. У инсоннинг ўз Ватанига муҳаббатини,
уни
асраб-авайлашга
бўлган
иштиёқини
англатувчи
ахлоқий тушунча. Ватанпарварлик – бир ижтимоий гуруҳга
мансуб
бўлган
инсонларнинг
ўз
тарихини,
тили,
маданияти,
урф – одатларини, миллий обрўси, қадр –
қимматини билиш, ҳурмат қилиши, уларга таяниши, бошқа
халқларнинг ҳам обрў – эътиборини, манфаатларини
ҳурмат
қила
билишини
ифодаловчи
маънавий
фазилатдир.
Ҳалоллик.

Ҳалоллик
виждон,
адолат
ва
бурч
каби
ахлоқшунослик мезоний тушунчалари билан боғлиқ,
инсонинг ўзгача муносабати ўзича муносабатидек
соф, покиза бўлишини талаб қилидиган ахлоқий
меъёрдир.

Ҳалоллик диний тушунча сифатида вужудга келиб,
ҳар
бир
мусулмоннинг
емак-ичмаги,
жинсий
ва
иқтисодий
хатти-ҳаракатлари
сифатини
белгилаб
берувчи шаръий меъёр бўлиб амал қилган,унинг
зидди-ҳаром
диний
нуқтаи
–
назардан
салбий
ҳисобланган
хатти
-
ҳаракатларга
нисбатан
қўлланилган.

М., бисмил қилинган ҳайвон ё парранда гўшти -
ҳалол, ўлакса гўшти - ҳаром, никоҳдаги жинсий
алоқа - ҳалол, зино - ҳаром, меҳнат ҳақи - ҳалол,
ўғрилик билан топилган мол - ҳаром в.ҳ.
Ҳаёлилик.

Бу меъёр хулқий гўзалликнинг асосий 
белгиларидан ҳисобланади. У, гарчанд, бир 
қарашда, уят ҳисси билан ўхшаш бўлса-да, 
аслида ўзини кўпроқ андиша ва ибога яқин 
фазилат тарзида намоён қилади, унда ахлоқий 
моҳият эстетик хусусият - нафосат билан 
уйғунлашиб кетади. 

Хусайин Воиз Кошифий ҳаё ҳақида шундай 
дейди:
“ Ҳаё ва андиша дунёда тартиб сақлашнинг 
муҳим шартларидан бири ҳисобланади. Ҳаё 
йўқолса, ҳеч кимда виждон ҳам қолмайди. У 
холда дунёда  тартиб  бузилади. Кишилар бир –
бирига бефарқ қарайдиган бўладилар”