|
О„zbekiston mustaqil demokratik taraqqiyotining milliy g„oya
konsepsiyasi bilan bog„liqligi
Reja:
1.
Mustaqillik, mustaqil demokratik taraqqiyot, va milliy g‗oya
tushunchalarining о‗zaro munosabati, mazmun mohiyati.
2.
Mustaqil demokratik taraqqiyotni ta‘minlashning milliy-ma‘naviy va
umuminsoniy demokratik tamoyillari.
3.
Mustaqil demokratik taraqqiyotning milliy g‗oya konsepsiyasi bilan
mushtarakligi. Taraqqiyotning о‗zbek modeli, uning asosiy prinsiplari.
1-masalaning bayoni:
Jamiyatni demokratlashtirishda har bir davlat va
millatning о‗ziga xos xususiyatlari e‘tiborga olingandagina uni amalga oshirish
darajasi reallashadi. Shuningdek, u yoki bu davlatdagi demokratiyaning
yashovchanligi uning qanday g‗oyaviy-mafkuraviy zaminlarga suyanishiga ham
bog‗liqdir. О‗zbekiston jamiyatini demokratlashtirishda aholining ma‘naviy-
ma‘rifiy darajasi, uning siyosiy ongi va madaniyati, milliy mentaliteti, о‗ziga xos
tafakkur tarzi bunday g‗oyaviy-mafkuraviy zaminni tashkil etadi.
О‗zbekistonda demokratik huquqiy jamiyatni barpo etish shaxs erkinligi
hamda uning g‗oyaviy-mafkuraviy asoslari bilan bevosita bog‗liqdir. Shaxs
erkinligi avvalo ijtimoiy tushuncha hisoblanadi. Jamiyatda erkinlashtirish
jarayonini amalga oshirmasdan shaxs erkinligi tо‗g‗risida fikr yuritish mumkin
emas. Shaxs erkinligi fuqaroning imkoniyatlari, ijodiy qobiliyatlariga yо‗l ochadi.
Pirovard natijada shaxs ijtimoiy faol individga aylanadi.
Shaxs erkinligi tо‗g‗risida gapirganda uning dunyoqarashi, siyosiy bilimlar
darajasi, jamiyatda о‗zini tutish madaniyati, turli ekstremal vaziyatlarda tо‗g‗ri
xulosa chiqarish imkoniyati, о‗zining ozod shaxs ekanligini qay darajada anglashi,
о‗zining va jamiyat manfaatlarining mutanosiblik holatini aniqlashi sifatlariga
kо‗proq e‘tibor berish lozim.
U insonlar о‗rtasidagi о‗zaro ijtimoiy munosabatlarda rо‗yobga chiqadi.
Shuning uchun jamiyatdan tashqarida erkinlik bо‗lmaydi. Jamiyatda erkinlikni
tushunish va amalga oshirish mamlakatda ustuvor bо‗lgan milliy madaniy, tarixiy,
diniy va boshqa tartibotlar, qonun-qoidalar hamda qadriyatlarga, ularning
xarakteri, mazmuniga bog‗liq bо‗ladi. Erkinlikni anglash va uni ifoda etishda
G‗arb va Sharqning о‗ziga xos jihatlari bor. G‗arbda erkinlik tо‗g‗risida fikr
yuritilganda, asosan, alohida olingan shaxs erkinligi va huquqlaridan kelib chiqqan
holda yondashiladi, erkinlikka shu mezondan kelib chiqib baho beriladi.
Sharqda ham shaxs erkinligi va huquqlari hisobga olinadi. Lekin shaxs hatti–
harakati, xulq-atvori, jamiyatdagi о‗rni, ma‘suliyatini idrok etish holatlariga baho
berilganda, muayyan guruh, etnos, xalq, millat, jamiyatning manfaatlari,
huquqlariga alohida qadriyatlar, an‘analaridan kelib chiqqan holda yondoshiladi.
Shaxsning xohish–irodasi, istagi, maqsad va manfaatlari uning faoliyatida
namoyon bо‗ladi. Erkinlik va jamiyat hayotini erkinlashtirish muammosi muayyan
g‗oyalar tizimi bilan ham bog‗liq. G‗oya erkinlik, jamiyat hayotini
erkinlashtirishga xizmat qilishi yoki, aksincha, erkinlikni, erkinlashtirish
jarayonlarini bо‗g‗ishi, ya‘ni unga imkoniyat bermasligi ham mumkin. Chunki,
jamiyat hayoti siyosiy tizim sifatida,muayyan g‗oyalar orqali muayyan tartibotlar,
urf–odat, an‘analar, qadriyatlar bilan shakllanadi. Ular esa jamiyatning turli
sohalarida faoliyat kо‗rsatadigan insonlar dunyoqarashi, ongi va tafakkuri orqali
о‗z ifodasini topadi. G‗oyaga mos ravishda erkinlik va erkinlashtirish jarayonlari
sodir bо‗ladi. Mamlakatda yagona g‗oya tan olinib, faqat unga amal qilinsa,
shunga mos faoliyat qaror topadi. Masalan, kommunizm g‗oyasi yakka
hukmronlikka asoslangan bо‗lib, natijada inson erkinligi, umuman, jamiyatni
erkinlashtirishga salbiy ta‘sir kо‗rsatdi. Inson fikri, uning jamiyat iqtisodiy, siyosiy
hayotidagi о‗rni ham sinfiylashgan mafkuraga yoki proletar manfaatlariga
bо‗ysundirildi. Inson ongi va dunyoqarashida uning dunyoni idrok etishi bilan
bog‗liq qarashlari, tasavvurlari emas, aksincha, dunyoqarashni «sinfiy»lik
tamoyiliga moslashtirish va undan kelib chiqqan holda fikrni ifodalash, munosabat
bildirish hodisasi rо‗y berdi. Bu dunyoqarash majburiy tarzda shakllantirildi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
