Milliy g‘oya tarixi va nazariyasi

MUHAMMAD AL-XORAZMIY - (783-850) va Ahmad al-Farg‘oniy (taxm. 797-865) butun musulmon Sharqi va jahonda tabiiy va aniq fanlar rivojiga salmoqli hissa qo‘shgan buyuk allomalardir. Muhammad al-Xorazmiy arab xalifaligining poytaxti Bag‘dodda «Donishmandlik maskani» («Bayt ul-hikma») ga rahbarlik qilgan. Uning «Astronomiya jadvali», «Hind hisobi to‘g‘risida risola», «Quyosh soati to‘g‘risida risola», «Musiqa haqida risola», «Tiklash va qarshi qo‘yish hisobiga oid muxtasar kitob» kabi asarlarida algebra sohasiga asos solindi.
MAZDAKIYLIK - diniy falsafiy ta’limot. Asoschisi Mazdak (470-529). Mazdak xalq ommasining zardushtiylik qoxinlari va zodagonlariga qarshi kurashini boshqargan. Mazdak ta’limotiga binoan, olamda buladigan jarayonlar ongli va biror maqsadni kuzlab harakat qiluvchi ezgulik, yorug‘lik manbai bilan kur-kurona va tasodifiy harakatlanuvchi qorong‘ilik manbai o‘rtasidagi kurashdan iborat. Bu kurash «yaxshilik»ning «yomonlik» ustidan muqarrar g‘alabasi bilan tugallanadi.
PLYURALIZM - (lotin tilida plyural, ya’ni ko‘plik degan ma’noni anglatadi) — olamning asosida ko‘p narsa va ideyalar yotadi deb e’tirof etadigan ta’limotdir.
PROGMATIZM - yunoncha progmatos so‘zidan olingan bo‘lib «ish, hatti-harakat» degan ma’noni anglatadi.Asoschisi - Charlz Sanders Pirs, undan sung U.Jeyms, J.Dyun, FyuShiller tomonidan rivojlantirilgan.Tushuncha va e’tiqodning ma’nosini aniklashga yordam beradi, goya va tushunchalar fakat tadkikotchi tomonidan tekshiruvdan utganda keyingina muayyan axamiyatga ega buladi.
PROGRESS - lotincha ilgarilanma harakat, muvaffakiyat demakdir. Quyidan yuqoriga, oddiydan murakkabga tomon rivojlanish taraqqiyotni ifodalaydi. Progress tushunchasi regress tushunchasining ziddidir.
REALIZM - Uning yirik vakillaridan biri Angelm Ketterberiyskiy (1038-1109) dir. U Shimoliy Italiyada tug‘ilgan, 1093 yilda Ketterberiysk shahrining arxiyepiskopi etib tayinlanadi. Angelm o‘zining ikki asari bilan mashhur.
RIVOJLANISH - bu muayyan sistemaning muayyan vaqt va fazodagi yaxlit, kompleks, orqaga qaytmaydigan, ilgarilanma yo‘nalishga ega bo‘lgan, miqdoriy va sifatiy o‘zgarishidir.