Milliy Davlatlar va Imperiyalar

Milliy Davlatlar va Imperiyalar

Bajardi:Abrorov U.

Bugungi kunda huquq nuqtai nazaridan davlatning zaruriy belgilari quyidagi uchta element hisoblanadi:

• davlat hududi,
• davlat xalqi,
• davlat hokimiyati

Huquqiy va siyosiy ma’noda “davlat” tushunchasi odatda so‘zning tor ma’nosida – hukmronlik instituti, davlat hokimiyatining tashuvchisi (qonuniy majburlash huquqi) sifatida qo‘llaniladi. Davlatlarning huquqlari va majburiyatlari to'g'risidagi Montevideo konventsiyasi (1933 yil) “Davlat xalqaro huquq subyekti sifatida quyidagi xususiyatlarga ega bo‘lishi kerak:

• a) doimiy aholi;
• b) ma'lum bir hudud
• c) hukumat
• d)boshqa davlatlar bilan munosabatlarga kirishish qobiliyati.

Davlatning boshqa siyosiy institutlardan farqi:

• 1) jamiyatda band boʻlgan guruhning mavjudligi va uning iqtisodiy va ijtimoiy tuzilishini himoya qilishi:
• 2) qonuniy zo'ravonlikka monopoliya;
• 3) suveren xalq/millat nomidan ichki va tashqi siyosatni amalga oshirish huquqi va qobiliyati;
• 4) butun aholi uchun majburiy bo'lgan qonunlar va qarorlar chiqarishning suveren huquqi;
• 5) aholidan soliq va yig'imlar undirish, respublika byudjetini shakllantirish monopol huquqi;
• 6) hokimiyatni hududiy asosda tashkil etish. Bundan tashqari, fuqarolarning muhim qismi ushbu milliy birlikka mansublik ongidan ijobiy his-tuyg'ularni boshdan kechirishi va davlat hokimiyatini qonuniylik bilan ta'minlaydi

Millatning davlat qurilishi jarayoni bilan chambarchas tarixiy bog‘liqlikda taraqqiy etishi, G‘arbiy Yevropada davlatning millatdan oldin ekanligiga shubha yo‘q. Bu yerda XVII-XIX asrlarda shakllangan. markazlashgan davlatlar quyidagi sabablarga ko'ra davlat qurilishining muhim omillari bo'ldi

• Barqaror davlat chegaralarini mustahkamlash tashqi asosni yaratdi, unda madaniy, til va iqtisodiy integratsiya jarayonlari ancha tez va samaraliroq kechdi;
• davlat xalq taʼlimi tizimi va ommaviy matbuot orqali madaniyat va tilning yagona standartlari oʻrnatildi;
• yangi aloqa vositalari (gazetalar, temir yo'llar va boshqalar) bosqichma-bosqich yagona milliy axborot makonini shakllantirdi;
• ko'pincha davlat milliy cherkovni izolyatsiya qilish tashabbuskoriga aylandi (Angliyadagi Anglikan cherkovi, Skandinaviya mamlakatlaridagi "davlat" cherkovlari);
• ichki iqtisodiy va siyosiy to'siqlarni yo'q qildi, shu bilan yagona milliy bozorni shakllantirishga yordam berdi. tni qurishga yordam beradigan madaniy tadbirlarni qo'llab-quvvatladi;

Hozirgi zamon davlatlari o'z mavjudligining asosini yaratishi kerak va ular o'zlarining mavjudligini milliylik yordamida oqlaydilar, chunki bu eng yuqori qonuniyatdir.

• Bu ma'lum bir suveren milliy hamjamiyat bilan birlik hissini ifodalashning asosiy usuliga aylanadi. D.Kolning ta'rifi shundan kelib chiqadi: "Milliy davlat - bu qonuniy madaniyatga milliylik chegarasidagi monopoliyaga ega bo'lgan institut, ma'lum bir hududdagi millatning qonuniyligini o'zgartiradi". “Milliy identifikatsiya va huquqiy (davlat) hokimiyat doirasi bir-biriga to‘g‘ri keladigan holatlarni biz milliy-davlatlar deb ataymiz”, — Amerikaning mashhur qiyosiy siyosatshunoslik darsligidan. Jahon tadqiqoti mualliflari ta’kidlanishicha :-XX asrda milliy davlatlarga davlatlarning tabiiy va, ehtimol, ideal shakli sifatida qarala boshlandi. Ammo ko'pgina zamonaviy davlatlarda, xuddi o'tmishdagi davlatlarda bo'lgani kabi, millat va davlat o'rtasidagi o'zaro bog'liqlik unchalik aniq emas ".

E. Dyurkgeym “milliy davlat” atamasiga quyidagicha ta’rif bergan edi

• etnik, madaniy yoki tarixiy sabablarga ko'ra teng qonunlar bo'yicha, katta yoki kichik bo'lishidan qat'i nazar, davlatni tashkil qiladigan boshqaruvni xohlaydigan odamlar jamoasi.

Tadqiqotchilar etnomadaniy xilma-xillikdan siyosiy (milliy) hamjamiyatga o'tishning tarixda haqiqatda mavjud bo'lgan va bugungi kunda mavjud bo'lgan turli modellarini aniqlaydilar. Shunday qilib, V.Altermat shunday to'rtta modelni ajratib ko'rsatadi:

• 1) koʻp millatli imperiya (Rim imperiyasidan Gabsburg monarxiyasigacha), bu yerda xalqlar va diniy guruhlarning umumiy hayotining asosini siyosiy va huquqiy tartibga solish tashkil etgan;
• 2) ikki millatli yoki uch millatli davlatlar (Shveytsariya, Belgiya, Kipr, Livan), bu yerda turli xalqlar birgalikda yashash qoidalariga kelishib oladilar;
• 3) g'arbiy tipdagi klassik milliy davlat (Fransiya). unda hukmron xalq ijtimoiy hayotni boshqaradi. Milliy davlat guruhlardan emas, balki shaxslardan farq qilish huquqini tan oladi, chunki madaniy farqlar jamoaviy emas, balki shaxsiy masala sifatida ko'riladi;
• 4) Immigratsiya jamiyati (AQSh). U faqat fuqarolarning siyosiy huquqlarini milliylashtiradi va madaniy ko'plikni tan oladi.

E’toboringiz uchun tashakkur