Millerning jumlalarni tuzish va tushinish transformatsion modeli

Millerning jumlalarni tuzish va tushinish transformatsion modeli

• Ergasheva Nasiba

Nutq psixologiyasi bo‘yicha jahonda yirik mutaxassislardan biri sanalgan Djorj Millerning mashhur kitobi (G.A.Miller. Language and communication. N.Y.-Toronto - London, 1951, tarjimasi - Paris, 1956) da “psixolingvistika” termini tilga olinmaydi, ammo 1954-yildayoq muallif (to‘plam: G.Lindzey. Handbook ofsoial psychology, v. II. Gambidge, 1954, 693-708) “Psycholingvistics” nomli maqolasini nashr qiladi. Sarlavhasi (nomi)da ushbu termin uchraydigan yana bir kitob (A.A.Roback. Destiny and motivation in language. Studies in psycholingvistics and glossodynamecs. Cambridge, 1954)ning ilmga hech qanday aloqasi yo‘q). Psixolingvistikani yagona fan sifatida yaratish g‘oyasi birinchi marta 1954-yilda tug‘ildi.

• Nutq psixologiyasi bo‘yicha jahonda yirik mutaxassislardan biri sanalgan Djorj Millerning mashhur kitobi (G.A.Miller. Language and communication. N.Y.-Toronto - London, 1951, tarjimasi - Paris, 1956) da “psixolingvistika” termini tilga olinmaydi, ammo 1954-yildayoq muallif (to‘plam: G.Lindzey. Handbook ofsoial psychology, v. II. Gambidge, 1954, 693-708) “Psycholingvistics” nomli maqolasini nashr qiladi. Sarlavhasi (nomi)da ushbu termin uchraydigan yana bir kitob (A.A.Roback. Destiny and motivation in language. Studies in psycholingvistics and glossodynamecs. Cambridge, 1954)ning ilmga hech qanday aloqasi yo‘q). Psixolingvistikani yagona fan sifatida yaratish g‘oyasi birinchi marta 1954-yilda tug‘ildi.

Tadqiqоtning mеtоdоlоgik asоslari va tahlil usullari. Psixolingivstika o‘tgan asrning 50-yillarida shakllangan bo‘lsa ham, lekin uning ildizi uzoq davrlarga– tilshunoslikda anchadan buyon davom etib kelayotgan psixologik yo‘nalishga borib taqaladi. Demak, psixolingvistika XIX asr tilshunosligida hukm surgan psixologik yo‘nalishning mantiqiy davomidir. Shuning uchun ham, avvalo, psixolingvistikaning ildizi bo‘lgan tilshunoslik nazariyasidagi psixologik yo‘nalish haqida fikr yuritishga to‘g‘ri keladi.

• Tadqiqоtning mеtоdоlоgik asоslari va tahlil usullari. Psixolingivstika o‘tgan asrning 50-yillarida shakllangan bo‘lsa ham, lekin uning ildizi uzoq davrlarga– tilshunoslikda anchadan buyon davom etib kelayotgan psixologik yo‘nalishga borib taqaladi. Demak, psixolingvistika XIX asr tilshunosligida hukm surgan psixologik yo‘nalishning mantiqiy davomidir. Shuning uchun ham, avvalo, psixolingvistikaning ildizi bo‘lgan tilshunoslik nazariyasidagi psixologik yo‘nalish haqida fikr yuritishga to‘g‘ri keladi.
• Mantiqiy va grammatik kategoriyalarning o‘zaro muvofiqligi juda kuchsiz darajadadir. Ularning munosabati doira va qizil tushunchalarining munosabatiga o‘xshaydi. Mantiq umuminsoniy mohiyatga ega. Shuning uchun muayyan xalqning tiliga xos bo‘lgan xususiyatlarni ochib bera olmaydi.