Микрозарраларнинг



Download 0,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet10/59
Sana01.05.2023
Hajmi0,61 Mb.
#933931
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   59
Bog'liq
mikrozarralarning sirli tabiati.

Замонавий тил­
да айтадиган бўлсак тўлқин фунция бу информация тўлқи­
нидир[9].
Электронлар сочилиши ҳодисасига эҳтимоллар на-
зариясини қўллашнинг учта сабаби бор: 1.Электронлар зарра 
сифатида бошқа зарраларга боғлиқ бўлмаган ҳолда сочилади. 
2.Электронларни ва уларнинг сочилиш актларини ҳам бир-бири-
дан фарқлаб бўлмайди. 3. Электронларнинг дастлабки коорди-
наталари ва импульсларини принцип жиҳатидан тўлиқ аниқлаб 
бўлмайди (Гейзенберг ноъаниқлик принципи). Бундай ҳолда 
ҳар бир электрон учун унинг троекториясини топиш маъносиз-
дир. Шу сабабли, электронни фотопластинканинг маълум бир 
X нуқтасига тушиш эҳтимолини ҳисоблашни ўрганиш лозим 
бўлади. М. Борнниг таъкидлашича, элекронни X да топиш эҳти-


15
моли ρ(X) шу нуқтадаги тўлқин функция квадрати ψ(X ) билан 
аниқланади[7,12,13]: 
ρ
(Х) = |ψ(Х)|
2
(6)
Ёруғлик ҳам, элементар зарра ҳам ўзида “зарра – тўлқин” 
дуализми хусусиятини намоён қилувчи квантмеханиқ объект-
дир. Бу М.Борн таъбири билан айтганда, микрозаррани тасвир-
лашда эҳтимолий ёндашиш квант назариясининг классик наза-
риядан асосий фарқидир. Демак, микрообъект ҳолатини тўлқин 
функция билан ифодалаш статистик эҳтимолий характерга эга: 
де-Бройль тўлқинлари амплитудаси модули квадрати микрозар-
рани t вақт моментида x+dx, y+dy, z+dz координатали соҳада бў-
лиш эҳтимолини кўрсатади. Микрозарранинг dV ҳажмда бўлиш 
эҳтимоли эса: 
dρ = |ψ(x,y,z,t)|
2
dv
(7)
Бунда тўлқин функция микрозарранинг объектив характе-
ристикаси бўлгани сабабли у қуйидаги шартларга бўйсунмоғи 
лозим: тўлқин функция а) чекли, яъни бу қиймат бирдан катта 
бўлмаслиги; б) бир қийматли; в) узлуксиз, яъни сакраб ўзгар-
маслиги; г) булардан ташқари тўлқин функциянинг биринчи 
тартибли ҳосилалари хам узлуксиз бўлмоғи; д) тўлқин функция 
модулининг квадрати интегралланувчи бўлмоғи керак ҳамда 
тўлқин функция суперпозиция принципига бўйсунмоғи лозим: 
ψ ═ ∑с
n
ψ
n
, яъни агарда тизим ψ
1
, ψ
2
, ψ
3
, ... ψ
n
ҳолатларда бўла 
олса, у ҳолда тизим тўлқин функциялари уларнинг чизиқли ком-
бинациялари кўринишида ҳам бўла олади деганидир [7,12-14]. 
Эҳтимол тўлқинлари денгиз тўлқинлари каби реал ҳақиқат-
дир. Денгиз сувлари шундай хусусиятга эгаки, у бир вақтнинг 
ўзида ҳам тўлқин, ҳам зарра бўла олади. Эҳтимолликнинг бундай 
хусусиятига ҳайрон қолмаслик лозим. Шамол эсганда, денгиз 
сувлариниг тартибсиз молекулалари йиғиндиси тартиблашган 
тўлқин қаторларини ҳосил қилгани каби, сочилган электронлар 
(яъни айрим олинган тасодифий воқеалар) қонуний равишда 


16
ягона эҳтимол тўлқинларига бирлашадилар. Атомдаги айрим 
электронлар ҳаракати биз илгари ўхшатган тебранишларга уму-
ман ўхшамайди. Яхлит ҳолда олганда электронларнинг йўллари 
ягона кузатилаётган ансамблга, яъни эҳтимол тўлқинига теги-
шлидир. Ушбу тўлқинлар шаклини квант механикаси беради. 

Download 0,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   59




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish