Mikroskop yordamida shishaning nur sindirish

2-rasm. Yorug’lik nurining yassi parallel plastinkasidan o’tishi. 
2
nur plastinkaga tik ravishda tushayotgani uchun sinmasdan 
S
nuqtada 
havoga o’tadi. 
1
nur esa plastinkaning pastki va ustki sirtlarida sinadi hamda 
plastinkadan 
0
nuqtada 
D
ga tomon yo‘nalgan ravishda havoga tarqaladi. Bundan 
ko’rinadiki, shisha plastinkaga biror burchak ostida tushayotgan nur shishadan 
sinib o’tishida biror masofaga siljiydi va yana avvalgi yo‘nalishida parallel holda 
tarqaladi.
Endi 
1
va 
2
nurlarning yo‘nalishini tekskari ravishda qaraylik. U holda 
DO
yo‘nalishda qarayotgan kuzatuvchi 
DO
va 
СA
nurlarning kesishish nuqtasini 
A
da 
emas balki 
E
nuqtada kuzatadi, boshqacha aytganda plastinka qalinligi 
kuzatuvchiga 
СE=h
ga teng kabi tuyuladi 2-rasmdan ko’rinadiki, plastinkaning 
tuyulgan qalinligi 
СE=h,
uning haqiqiy qalinligi 
СA=H
dan kichik bo‘ladi.
Agar tushuvchi nurlar plastinkaga tik tushuvchi nurlarga juda yaqin bo‘lsa, 
tushish va sinish burchaklari juda kichik bo‘ladi. Bunday holda bu burchaklarning 
1
2
n



1
2.1
2
Sin
n
Sin
 
 



---

sinuslarini ularning tangenslari bilan almashtirish mumkin. Demak. Sinish 
qonunini quyidagicha yozishimiz mumkin: 
(3)
(4) 
(3) va (4) lardan shishaning absolyut sindirish ko‘rsatkichi 
n
aniqlanadi: 
(5) 
Sindirish ko‘rsatkichini aniqlashning bu usuli (5) formulaning ko’llanishiga 
asoslangan. Mikroskopning buyum qp’yiladigan stolchasiga ikkala tomoniga 
o’zaro tik ravishda tirnalgan chiziqlari (shtrixlari) bor yassi parallel plastinka 
quyiladi. 
Dastavval, mikroskopni plastinkaning ustidagi chiziqning erkin tasviri 
ko’rinadigan qilib o‘rnatiladi (masalan, 
S
nuqtaning), so‘ngra mikrometrik vintni 
burash bilan plastinkadagi pastki chiziqning erkin tasviri hosil qilinadi (
A
nuqtaning). Mikroskopni 
A
nuqtaga nisbatan aniq tasvirga o‘rnatish uchun 
mikroskop tubusini plastinkaning qalinligiga teng 
SA
masofaga emas, balki 
SE
masofaga siljitiladi. Plastinkaning tuyulgan qalinligi mikrometrik vint bo‘limlari 
yordamida aniqlanadi.