Mikroorganizmlerdin` ku`kirt, fosfor ha`m temirdin` ta`biyatta almasıwındagı roli Reje

---

10-lekciya 
Mikroorganizmlerdin` ku`kirt, fosfor ha`m temirdin` ta`biyatta 
almasıwındagı roli 
Reje:
 
1. Ku`kirtli, fosforlı ha`m temirli birikpelerdin` mikrobiologiyalıq o`zgerisi.
2. Tion bakteriyalarının` a`hmiyeti.
3. O`simliklerdin` fosforlı azıqlanıwında mikroorganizmlerdin` roli.
4. Temirdin` tikleniwinde qatnasıwshı mikroorganizmler. 
Tayanish sózler: 
Ku`kirtli, fosforlı ha`m temirli birikpeler, ku`kirt birikpeli 
mikroorganizmler, 
tion 
bakteriyaları, 
xemoorganogeterotroflar, 
xemolitoavtotroflar, birlemshi mineral, organik forma. 
 
1. Ku`kirtli, fosforlı ha`m temirli birikpelerdin` mikrobiologiyalıq o`zgerisi
. 
Biosferadaelementlerdin` turaqlı aylanısı o`tip, onda tiykarg`ı orındı 
mikroorganizmler iyeleydi. 
Ku`kirt birikpesinin` biologiyalıq tsikli
. Ku`kirt 
organizmler ushın kerekli azıklıq element esaplanadı. Topıraqta olar sulfat 
formasında – CaSO
4 
2H
2
O, Na
2
SO
4
, K
2
SO
4
, (NH
4
)2SO
4
, sulfid formasında FeS
2
, 
Na
2
S, ZnS ha`m organikalıq birikpeler formasında ushırasadı. Ku`kirt o`simlik, 
hayuan ha`m mikroorganizmler belogı aminokislotalarında boladı ha`m onın` 
topıraqtag`ı jalpı korı onsha u`lken emes. Sonın` ushın o`simliklerde ko`binese usı 
elementke degen jetispeushilik seziledi. 
Ku`kirttin` organikalıq ha`m organikalıq emes formaları mikroorganizmler 
ta`sirinde topıraqta ha`r qıylı o`zgerislerge ushıraydı. Ku`kirt birikpelerinin` 
transpormatsiyası bag`darı tiykarınan sırtqı ortalıq faktorları ta`sirinde 
retlestiriledi. Ku`kirttin` organikalıq birikpeleri o`zgeriske ushırawı ha`m 
mineralizatsiyag`a ushırawı mu`mkin. Belgili bir sharayatta tiklengen ku`kirttin` 
organikalıq emes birikpeleri mikroorganizmler ta`repinen qıshqıllanadı, tat basadı, 
al qıshqıllang`an (sulfat ha`m sulfidler) kerisinshe H
2
S tiklenedi. 
Ku`kirt birikpelerinin` qıshqıllanıuı (tat basıwı). Ku`kirttin` tiklengen organikalıq 
emes birikpeleri arasında aktiv qıshqıllandırıushı to`mendegi mikroorganizmler 
toparın ayırıw mu`mkin. 
1.
Tion bakteriyaları (Thiobacillus, Thiodendron tuwısı uakilleri). 
Topıraqta tirishilik qıladı. 
2.
Achromatium, Thiobacterium tuwısına kiriwshi bir kletkalı ha`m ko`p 
kletkalı bakteriyalar. Patas suwlarda ha`m ku`kirt birikpelerinin` tiklengen 
formaların o`zinde uslaushı suwg`a bastırılg`an topıraqlarda ushırasadı. 
3.
Fotosintezlewshi purpur ha`m jasıl ku`kirt bakteriyaları ha`mde 
ianobakteriyalar. Ko`birek suwlı ortalıqlarda tirishilik etedi. 
4. Bacillus, Pseudomonas tuwısına kiriwshi xemoorganogeterotrof organizmler, 
ha`mde aktinomitsetler, zamarrıklar (Penicillium, Aspergillus).