Mikroorganizmlarning tabiatda tarqalishi Tuproq mikroorganizmlari va biosfera. Ammonifikasiya jarayoni. Nitrifikasiya

Ammonifikasiya jarayoni. O’simlik va hayvonlar qoldiqlarida juda ko’p miqdorda organik moddalar bo’ladi. Ularning mineral moddalarga aylanishi o’simliklarning azot bilan oziqlanishi uchun muhim ahamiyatga ega. Oqsillarning chirishi natijasida ammiak (NN₃) hosil bo’lgani uchun bu jarayon ammonifikasiya deyiladi. Odatda bu jarayon oqsilning chirishi deb aytiladi. Oqsilning chirishi jarayonida ammiakdan tashqari, H₂S, indol (C₈H₇N), metil-merkaptan (SN₃SH), fosfat kislota (H₃PO₄) va boshqa birikmalar hosil bo’lib, yoqimsiz hid ajraladi. Ammonifikasiya jarayoni aerob, anaerob va fakulьtativ anaerob sharoitlarda boraveradi, lekin aerob sharoitda u tezlashadi.

Aerob sharoitda yashab, oqsilning chirishida ishtirok etadigan bakteriyalardan biri oval shaklli spora hosil qiladigan kichik tayoqchasi – basillus mikoides (Bacillus mycoides) bo’lib, basilla peritrix xivchinlangan, oqsilni ammiakkacha parchalaydi. Qattiq oziq muhiti betida zamburug’ misellalari (iplari) ga o’xshash koloniyalar hosil qiladi. Oqsilning chirishida pichan basillasi (Bacillus subtilis) ham faol qatnashadi.

Oqsilning anaerob sharoitda parchalanishida qatnashadigan Basillus putrifikans (Bacillus putrificans) bo’lib, spora hosil qiluvchi, baraban tayoqchasi shaklidagi basilladir. Uzunligi 5-6mkm, yo’g’onligi 0,6-0,8mkm, peritrix xivchinlangan. Patogen ammonifikatorlarga qoqshol kasalligini keltirib chiqaruvchi Bacterium tetani misol bo’ladi.

Fakulьtativ anaerob sharoitda (aerob va anaerob sharoitda hayot kechiruvchi) oqsilni parchalovchi Proteus vulgaris (Proteus vulgaris) nomli bakteriya esa ingichka tayoqchalar shaklida, spora hosil qilmaydi. Oqsilni parchalashi natijasida indol (S₈N₇N) va vodorod sulьfid (N₂S) hosil bo’ladi. Agar muhitga uglevod berilsa, bu holda karbonat angidrid va vodorod gazlari ham ajraladi.