Микроорганизмларни тупроқни ҳосил бўлишида ва унинг унумдорлигини оширишдаги аҳамияти

Тупроқ микроб ценози - биологик тизимдир
Табиатда содир бўладиган бир қатор муҳим воқеалар - биогеоценоз, тупроқдаги органик моддаларни минераллаштириш, уларнинг ҳаётий зарур биологик (модда алмашинуви) жараёнларда иштирокини белгилаш, микроб ценози (маълум шароитдаги микроорганизмларнинг таркиби ва фаоллиги) билан белгиланади.
Тупроқ микрофлорасини аниқлашда, уларнинг таркиби ва ўзига хослигини белгилашда, антропоген таъсирлар шароитида ўзгариши ва бошқа бир қатор шароитларда микробнинг тузилиши ва фаоллиги (функцияси) асосий белгиловчи омил бўлиб хизмат қилади. Микроорганизмларнинг сони ва сифатини микроскоп остида, динамикада таҳлил қилинганда уларнинг доимий эмаслиги ва вақти-вақти билан ўзгариб туриши исботланган.
Микроб ценози - микроблар классификациясининг катта бир бўлаги сифатида, бир хил шароитда яшаб турган микроорганизмлар тўдасидир.
Микроорганизмлар учун ўта зарур шароитлар: - - микроклимат,
- сув режими,
- тупрокнинг геологик тузилиши ва
- озуқа моддалари ҳисоблананади.
Шу ва бошқа омиллар ҳисобидан микроб ценози маълум биоценоздаги органик ва минерал моддалар трансформациясида ҳамда биологик ва нобиологик моддаларни биосферада ўзаро таъсирида иштирок этади.
Тупроқда микроб ценози хилма-хилдир. Е.Н.Мишустин уларнинг
- зимоген,
- автохтон,
- олиготроф,
- автотроф гуруҳларга бўлиб ўрганишни тавсия қилади.
Бу гуруҳлар ўртасидаги алоқадорлик доимий ўзгариб туради ва кўп маънода тупроқга бўлган таъсир билан белгиланади. Д.Н.Никитин экосистемада олиготроф микроорганизмларни роли катта эканлигини, улар табиатда тарқалган энергияни тўплаш қобилиятига эга эканлигини эътироф этади.
Д.Г.Звягинцев микроб массаси ва уни "айланиш" тезлиги, тупроқ хусусиятига боғлиқ (яъни - рН, намлик, ҳарорат, аэрацияга) деб ҳисоблайди. Т.В.Тарвис тупроқда микроб массаси тўпланганда микроб билан ўсимлик орасида озука муҳити учун конкуруенция кетади деган фикрни илгари суради.
Микроб биомассасини тез тўпланиши, уларни энергетик материаллар билан таъминланганлигига боғлиқ бўлиб, тупроқ унумдорлигидан хабар беради.
Микроб массасининг тўпланиши ва парчаланиши, тупрокдаги азот миқдорини ўзгаришига ва ўсимликни озиқланиш шароитига тўғридан-тўғри таъсир этиб, тупроқ унумдорлигининг ошишига хизмат қилади.
Тупроқнинг ферментатив фаоллиги, яъни тупроқда яшовчи тирик организмлар ферментларининг ўзига сорбция қилиш хусусияти ҳам диққатга сазовордир. Тупроқда ферментларни учраши ва фаоллик кўрсатиши, тупрокни биологик фаоллиги ва унумдорлигидан хабар беради.
Микроб ценози - ўз-ўзини бошқарувчи биологик тизимдир.
Фақатгина, тупроқдаги микроорганизмлар гуруҳларини, уларнинг фаоллигини ўзгартириш орқалигина тупроқ унумдорлигини ва ўсимлик ҳосилдорлигини ошириш мумкин.