Mikromashinalar

1-rasm. R, L va C istemolchilari ketma-ket ulangan elektr zanjirida kuchlanishlar rezonansining elektr sxemasi va kurinishi
3.1 jadval

O`lchash kerak

Xisoblash kerak

№

Ukir

I

Ur

UL

UC

R

XL

XC

Z

L

C

cos



V

A

V

V

V

Om

Om

Om

Om

Gn

F

Rad

grad

1

2

3

....

Aktiv qarshilik (R), Induktiv g`altak (L) va kodensator (C) parallel ulangan elektr zanjirida toklar rezonansi tekshirish.

Zanjirdagi umumiy tok bilan kuchlanish bir xil fazada bo`lganda toklar rezonansi yuz beradi.
Toklar rezonansi bo`lishi uchun albatta zanjirdagi induktiv va sig`im reaktiv o`tkazuvchanliklar teng bo`lishi kerak. Masalan:
.
Tok va kuchlanishlarni o`lchash uchun 1-rasmdagi sxema bo`yicha elektromagnit ampermetrlar va volьtmetr ulanadi.
Induktiv va sig`im reaktiv toklarni quyidagicha yozish mumkin:
, va .
Rezonans vaqtida , shuning uchun
, va .
Bunda induktiv o`tkazuvchanlik - , va

Quyidagi elektr sxemani laboratoriya stendida yig`ing, elektr zanjiri yig`ilgandan so`ng elementlar qiymatlari o`lchang va 3.2 jadvalga yozing.

2-rasm. R, L va C istemolchilari parallel ulangan elektr zanjirida toklar rezonansining elektr sxemasi va kurinishi

O`lchash kerak

Xisoblash kerak

№

U

Ikir

Ir

IL

IC

g

bL

bC

bZ

L

C

cos



V

A

A

A

A

Om

Om

Om

Om

Gn

F

Rad

grad

1

2

3

....

3.2 jadval
Nazorat savollari

1. 
   Qanday elektr zanjirlarida kuchlanishlar rezonansi hosil bo`lishi mumkin?
   
2. 
   Kuchlanishlar rezonansi hosil bo`lishining shartlari qanday?
   
3. 
   Elektr zanjirida kuchlanishlar rezonansi vaqtida qanday hodisalar kuzatiladi?
   
4. 
   Kuchlanishlar rezonansi nima bilan xavfli?
   
5. 
   , va bo`lgan hollar uchun zanjirning vektor diagrammalari qanday quriladi?
   
6. 
   Qanday elektr zanjirida toklar rezonansi sodir bo`lishi mumkin?
   
7. 
   Toklar rezonansi shartlari qanday?
   
8. 
   Toklar rezonansi vaqtidagi hodisalarni ayting?
   
9. 
   Vektor diagrammalar qanday quriladi?
   
10. 
    Vektor diagrammadan foydalanib quvvat koeffitsiyenti qanday topiladi?
    

LABORATORIYA MAShG`ULOTI №4
MAVZU: UCh FAZALI O`ZGARUVChAN TOK ELEKTR ZANJIRIGA ISTEMOLChILARNI “YULDUZ VA UChBURChAK USULLARDA ULASh
Mashg`ulot maqsadi.
Uch fazali tok tarmog`lariga iste’malchilarni yulduz va uchburchak usulida ulab simetrik va nosimimmetrik rejimlarni tekshirish va vektor diagramma qurishni o`rganish.
Kerakli jixozlar:
Laboratoriya stendi;
Elektr istemolchilar;
O`lchov vositalari;
Uch fazali o`zgaruvchan tok manbasi.
Bir xil chastotali, bir-biriga nisbatan bir xil burchakka siljigan va bitta generatorda induktsiyalangan uchta sinusoidal EYuK larga uch fazali tok tarmog`i deyiladi.
Istemolchilarni uchburchak usulida ulash.
Istemolchilarni uchburchak usulida ulash uchun xar bir faza istemolchini generatordan kelayotgan linya simlariga ulanadi. Shuninsh uchun iste’molchilarning faza va liniya kuchlanishlari bir xil bo`ladi.
Quyidagi elektr sxemani laboratoriya stendida yig`ing, elektr zanjiri yig`ilgandan so`ng elementlar qiymatlarini o`lchang va 4.1 jadvalga yozing.
U _AB=U_A, U_BC=U_B, U_CA=U_C

1. 
   Rasm uch fazali tormoqga istemolchilarni uchburchak usulda ulash sxemasi.
   

2. 
   Rasm. istemolchilarni uchburchak usulida ulash, tok va kuchlanish vektor diagrammasi.
   

Faza kuchlanishi:

Faza toki:

Bunda Z_F - bitta fazaning to`la qarshiligi
Liniya toki

4.1 jadval

№

Rejim

Ia

Ib

Ic

Io

Uab

Ubc

Uac

Uo

A

V

1

Simmetrik

2

Nosimmetrik

Istemolchilarni yulduz usulida ulash
Iste’malchilarni yulduz usulida ulaganda uch fazal tizim to`rt simli yoki uch simli bo`lishi mumkin. Iste’molchilar yulduz usulida ulanganda faza va liniya toklari o`zaro teng bo`ladi.
Ya’ni:

Iste’molchilarning aloxida fazalardagi toklar quyidagi formulalarga ko`ra xisoblanadi.
, , .
Quyidagi elektr sxemani laboratoriya stendida yig`ing, elektr zanjiri yig`ilgandan so`ng elementlar qiymatlarini o`lchang va 4.2 jadvalga yozing.




3-rasm. uch fazali tok zanjiriga iste’molchilarni yulduz usulida ulash sxemasi
4.2 jadval

№

Rejim

Ia

Ib

Ic

Io

Ua

Ub

Uc

Uab

Ubc

Uac

Uo

A

V

1

Simmetrik

2

Nosimmetrik

Uch fazali tok manbai va iste’molchilar
Nazorat savollari:

1. 
   Uch fazali tarmoqni asoschisi kim?
   
2. 
   Uch fazali tarmoq to`g`risida sharxlab bering?
   
3. 
   Uch fazali tarmog`da iste’molchilarni ulash usullari?
   
4. 
   Iste’molchilarni uchburchak usulda ulab bering va tushuntiring?
   
5. 
   Iste’molchilarni yulduz usulda ulab bering va tushuntiring?
   
6. 
   Linya kuchlanishi va faza kuchlanishlarini farqlab bering?
   
7. 
   Linya toklari va faza toklarini farqlab bering?
   
8. 
   Neytral simdagi tokning qiymati tekshiring?
   
9. 
   Neytral simdagi tokning qiymatini topish uchun vektorlar diagrammasi qurilsin?
   
10. 
    Mavzu bo`yicha xulosa chiqaring?
    

LABORATORIYA MAShG`ULOTI №5

MAVZU: BIR FAZALI TRANSFORMATORNI TEKShIRISh.

Ishning maqsadi.
Transformatorning salt ishlash va yuklama rejemini o`rganish, Transformatsiya va foydali ish koyeffitsiyentlarini aniqlash. Taransformattsiyalash koeffittsentini aniqlash. Transformator tashqi xarakteristikasini olish.
Kerakli jixozlar:
Laboratoriya stendi;
Elektr istemolchilar;
O`lchov vositalari;
Bir fazali o`zgaruvchan tok manbasi.
Transformatorning salt ishlash tajribasi po`latdagi quvvat isrofini ( ) va transformatorning koyeffitsiyentini ( ) aniqlash uchun o`tkazqiladi. Bu tajriba yordamida salt ishlash xarakteristikasi olinadi. Bunda transformatorning birlamchi cho`lami uchlari LATR orqali tarmoq kuchlanishiga ulanadi. Ikkilamchi cho`lg`am uchlari ochiq, qoldiriladi, ya’ni yuklama ulanmaydi. Transformatsiya koyeffitsiyentini ( ) quyidagi formula bilan aniqlanadi: