Mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot modulidan ON savollari
So‘nggi paytlarda jahon hamjamiyatida spirtli ichimliklar iste’molini kamaytirish
bo‘yicha turli tadbirlar amalga oshirilmoqda. Mazkur tadbirlar asosan spirtli
ichimliklarga aksiz solig‘ini jori etish yoki spirtli ichimliklar iste’molining salbiy
oqibatlari to‘g‘risida keng ommani xabaordor etish orqali amalga oshiriladi.
Yuqoridagilardan kelib chiqib quyidagi savollarga javob bering:
1. Narxni oshirish spirtli ichimliklar sanoatiga va iste’moliga qay darajada
ta’sir ko‘rsatadi? Javobingizni talab egri chizig‘i yordamida tushuntiring.
Aksiz solig‘i mazkur grafikka qay darajada ta’sir ko‘rsatadi?
2. Agar targ‘ibot ishlari samara berib iste’mol miqdori kamaysa, talab egri
chizig‘ida qanday o‘zgarishlar yuz beradi?
3. Spirtli ichimlmklar narxining ko‘tarilishi o‘rinbosar va o‘zaro to‘ldiruvchi
tovarlar talab miqdoriga qanday ta’sir ko‘rsatadi? Aniq misollar bilan
tushuntiring.
4. O‘zbekistonda spirtli ichimliklar iste’molini kamaytirish uchun qanday
chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda?
5. Agar spirtli ichimliklar elastikligi 0.4ni tashkil etsa, aksiz solig‘i ko‘tarish
naf beradimi?
JAVOB
1.
Ma’lumki, spirtli ichimliklar inson hayoti va ma’naviyati uchun katta xavf.
Bugungi kunda O’zbekistonda ham spirtli ichimliklar iste’molini kamaytirishga
qaratilgan qator tadbirlar amalga oshirilmoqda.Xususan,narxlar oshirilmoqda
”Moliya vazirligi hamda O‘zbekiston davlat soliq qo‘mitasi hamkorlikda spirtli
ichimliklar uchun yangi minimal narxlarni e’lon qildi.
Mazkur ro‘yxatga Pivo ichimligi kiritilmagan. Hujjatga ko‘ra 2017 yilning 1
yanvaridan ishlab chiqaruvchilar uchun ulgurji narx 1 litr uchun 5400 so‘mni,
chakana savdo uchun 6500 so‘mni tashkil etadi.
Aroq ichimligining ulgurji narxi 1 litr uchun 12900 so‘m va chakana savdo uchun
15500 so‘mni tashkil etadi.
Konyak ichimligining chakana savdodagi narxi 20600 so‘m, ulgurji savdoda esa
17200 so‘mni tashkil etishi ko‘rsatilgan.”
1
Shuningdek,O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 5-martda chiqargan
“O‘zbekiston Respublikasi Jismoniy tarbiya va sport vazirligini tashkil etish
to‘g‘risida” qaroriga asosan,2018-yil 1-iyundan boshlab pivo va aroq ishlab
chiqaruvchi korxonalarga jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish uchun
qo’shimcha joriy qilingan va bu o’z navbatida spirtli ichimliklar narxini nisbatan
oshishiga olib kelgan.O’zbekistonda spirtli ichimlar narxi oxirgi marta 2021-yil 20-
martda oshirilgan.Bu haqida
https://daryo.uz/
quyidagicha yozgan: “20-martdan
O‘zbekistonda alkogol mahsulotlarining yangi eng kam ulgurji-sotish va chakana
narxlari belgilandi. Hujjat Moliya vazirligi va Davlat soliq qo‘mitasining 16-
martdagi qarori bilan tasdiqlangan.
1 litr mahsulotning yangi minimal narxlari (ulgurji-sotish va chakana narxlari):
vino, 1 litr tayyor mahsulot uchun chakana narx — 11 200 / 13 200 so‘m (oldin
9400 / 11 200 so‘m edi);
1
Yangi yildan spirtli ichimliklar narxi oshiriladi 5-12-2016, 15:50 | Zamin.uz
konyak, 1 litr tayyor mahsulot uchun chakana narx — 41 000 va 49 400 so‘m
(oldin 33 000 va 39 000 so‘m edi);
aroq va boshqa alkogolli mahsulotlar 1 litr tayyor mahsulot uchun chakana
narx — 28 600 / 34 400 so‘m (oldin 24 000 / 28 500 so‘m edi).”
2
Lekin spirtli ichimliklar narxini o’sishi ularning ishlab chiqarilishiga keskin ta’sir
qilmagan. Buni
https://stat.uz/uz/
saytidagi statistika ham isbotlaydi.
3
Ko’rib tur
2
O‘zbekistonda spirtli ichimliklar uchun minimal narxlar 20-martdan ko‘tarildi - Daryo
3
https://stat.uz/uz/rasmiy-statistika/industry-2
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2016
2017
2018
2019
2020
Iste'mol mollarini ishlab chiqarish tarkibi
Oziq-ovaqat mahsulotlari
Spirtli ichimliklar
Nooziq-ovqat mahsulotlari