Mikrobiologiya va virusologiya

2 
5.2-rasm. Gramm musbat bakteriyalar (1)
a) hujayra devorining tuzilishi, 
b) peptidoglikaning ximiyaviy strukturasi 
а
Расм 13. Грам мусбат бактериялар ҳужайра деворининг тузилиши (а), 
пептидогликаннинг химиявий структураси (б).
б
Расм 14. Грам манфий бактериялар ҳужайра деворининг тузилиши

---

Gram manfiy bakteriyalar hujayra devorining tuzilishi (2)
 
 
 
5. 3-rasm. Grammusbat (A) va grammanfiy (B) prokariotlar hujayra devorining 
sxematik ko‘rinishi:
1- sitoplazmatik membrana; 2 - peptidoglikan; 3 – periplazmatik bo‘shliq; 
4 – tashqi membrana; 5 — DNK 
biror antibiotik ta’sirida yoki tabiiy sharoitlarda o‘z - o‘zidan L – shaklli (bu nom Buyuk 
Britaniyadagi Lister nomli institut nomidan olingan) bakteriyalar hosil bo‘lishi mumkin. 
Sitoplazma membranasi. Uning qalinligi 9 nm cha bo’lib u hujayra devoriga ichki tomondan 
yopishib turadigan sitoplazmanning tashqi qavat — sitoplazmatik membranadir. U ikki qalin: 
lipiddan to’zilgan, har bir qalin: monomolekular oqsil bilan qoplagandir. Sitoplazmatik membrana 
hujayra quruq, moddasining 8 — 15% tashkil etadi va 70 — 90% hujayrani lipid qismini tutadi. 
Sitoplazmatik membrana osmotik baryer vazifasini bajardi va hujayraga kiradigan va chiqadigan 
moddalarni boshqarib boradi. Ko’p incha sitoplazmatik membrana ichki tomondan burtib chiqadi 
(invaginatsiya) va undan mezosomalar hosil bo’ladi. Sitoplazmatik membrana va mezosomalar 
yuqori organizmlardagi membrana va mitoxondriyalar vazifasini bajaradi. Ularning usti va ichida 
ferment va energiya bilan ta’min etuvchi sistemalari joylashgan. Bularga nafas fermentlarini, 
hujayraga moddalarning kirib — chiqishini regulyatsiya tayoqcha ferment sistemalarini, 
azotofiksatsiya, xemosintez va boshqa jarayonlarni amalga oshiruvchi fermentlar sistemasini 
misol qilib keltirish mumkin. 
Hujayradagi hujayra devori va kapsulasi biosintezi, tashqariga ekzoferment ajratish, 
bo‘linish, spora hosil qilish funksiyalari sitoplazmatik membrana, mezosoma va shunga o’xshash 
strukturalarga bog’liqdir.