Mikrobiologiya va virusologiya

infeksion ip
 
deb ataladi. Ildiz tukchalarining hujayralari 
bakteriyalar tomonidan yumshatilgandan so`ng tez fursatda bo`linadi va cho`zilib 
tugunakka 
aylanadi. 
Tugunak 
hosil 
bo`lgandan 
keyin 
hujayralarning 
protoplazmasi tugunak bakteriyalar bilan to`ladi. O`simliklar hujayrasi 
bo`linganda tugunak bakteriyalar ham deyarli baravar taqsimlanadi. 
Dukkakli ekinlarni o`ziga xos aktiv tugunak bakteriyalar bilan boyitish 
maqsadida ular sun’iy yo`l bilan tayyorlangan bakterial o`g’itlar bilan 
oziqlantiriladi. Bu o`g’itlar 
nitrogen 
deb ataladi. Nitrogenni suvda eritib,
ekiladigan dukkakli o`simlikning urug’i shu eritmada namlanadi. Nitrogen 
bilan namlangan urug’larni shu kunning o`zidayoq ekish zarur aks holda 
bakteriyalarning aktivligi pasayib ketishi mumkin. Urug’i nitrogen bilan namlab 
ekilgan dukkakli o`simliklarning hosili 14-50% ortadi. 

---

85 
4-rasm. Tugunak bakterichsining rivojlanish 5 - rasm. Shoxlangan vegitativ
 
bosqichlari: a-kokklik davri; hujayra-bakteroidning ko`rinishi. 
b - harakatchan xivchinlik davri; 
v - xivchinini yo`qotgan davri; 
g - belbog’li davri;
d - kokklarga ajralish davri. 
6 - rasm. Dukkaki o`simliklar ildizida hosil bo`lgan tugunaklarning shakllari: 1 - 
no`xat, 2 - sebarga, 3 - seradella, 4 - lyupin, 5 - qashqar beda. 
Ishning borishi:
Bu mashg’ulot quyidagicha o`tkaziladi: 
1. 100 ml
 
suvga 10 g

no`xat yoki boshqa dukkakli o`simlik urug’i 
solinib, dukkaklar yorilguncha (30 minut) qaynatiladi. Eritma issiq holicha 100 
ml
 
hajmli idishga fil’trlanadi. Bu fil’tratga uning hajmi 100 ml ga etguncha suv 
qo`shiladi. Suv qo`shishdan oldin fil’trat kristalik soda bilan neytrallanadi.
So`ngra bu aralashmaga 2 g 
 
shakar va 1,5-2 g agar-agar qo`shib eritiladi.
Shu tarzda tayyorlangan suyuqlik Petri idishlariga 0,5 sm

qalinlikda
quyib qotiriladi.

---

86 
7 - rasm. 1) Bakteriyalarning ildiz tukchalari orqali o`simlik to`qimasiga o`tish payti:
 
a – ildiz tukchasi yonida to`planib turgan bakteriyalar; 
b – ildiz tukchasi ichida infeksion ipning hosil bo`lishi. 
2) Katta qilib ko`rsatilgan hujayra va infeksion ip: 
a – o`simlik hujayrasi; b – infeksion ip. 
8 – rasm. O`simlik hujayralari bo`linganda tugunak bakteriya hujayralarining 
taqsimlanishi. 
Qotib qolgan plastinkaga tarkibida tugunak bakteriyalar bo`lgan suyuqlik
surkaladi. Plastinkaga surkaladigan suyuqlik bironta dukkakli o`simlik 
tugunagidan siqib olinadi. So`ngra Petri idishi 25-35° li termostatga qo`yilib, bir
necha kun saqlanadi. Bu vaqt o`tgandan so`ng Petri idishidagi plastinkada 
tugunak bakteriyalar koloniyasi hosil bo`ladi. Koloniyalarni tashkil etgan 
bakteriyalar mikroskopda tekshiriladi. 
2. Dukkakli o`simlikning yosh tugunagidan suvi siqib chiqariladi. Buyum 
oynasiga 
undan 
bir 
tomchi 
tomizib 
Mazok 
tayyorlanadi. 
Mazok 
fiksasiyalangandan keyin sin’ka yoki fuksin bilan bo`yalib, mikroskopda 
ko`rilganda tayoqsimon bakteriyalar borligi kuzatiladi. 
3. Yaxshi rivojlangan (qarigan) tugunakni kesib, suvi siqib olinadi va 
yuqorida ko`rsatilgandek bakteriyali preparat tayyorlanadi. Bu preparat 
mikroskopda qaralganda shoxlangan bakteriyalar ko`rinadi.