Mikrobiologiya va immunologiya

Morfologiyasi.  Corynebacterium  diphteriae  –  to‘g‘ri  yoki  bir  oz  bukilgan 
grammusbat tayoqcha bo‘lib uzunligi 1-8 mkm, eni 0,3-0,8 mkm. 
 
Ayrim  hollarda  shoxlangan,  ipsimon,  kokksimon,  achitqisimon  shakllari 
bo‘lishi  mumkin.  Surtmalarda  yakka-yakka,  rimcha  besh  shaklida  yoki  yoyilgan 
qo‘l  panjalariga o‘xshash joylashadi.  Ikki  chetida  metoxromatik  granula (volyutin 
donachalari) joylashgan.spora hosil qilmaydi, harakatsiz, mikrokapsulasi bor. 
 
Difteriya 
korinebakteriyalarida 
fimbriyalar 
bo‘lib, 
ular 
adgezivlik 
xususiyatida faol qatnashadi. 
O‘sishi.  Difteriya  bakterisi  aerob  yoki  fakultativ  anaerob,  ular  37
0
S 
(chegarasi  15-40
0
S)  xaroratda,  pH  7,2-7,6  bo‘lganda  oqsil  (ivitilgan  zardobli) 
agarli  muhitlarda  va qandli bulonlarda  yaxshi o‘sadi. Difteriya korinebakteriyalari 
16-18  soat  davomida  o‘sib  chiqadi,  koloniyalarining  ko‘rinishi  burushgan  terini 
eslatadi. 

---

43 
 
 
 
 
Hozir  difteriya  qo‘zg‘atuvchisi  o‘stirish  uchun  Ru  va  Lefdeler  muhitlari 
ishlatiladi.  
Difteriya  bakteriyasi  o‘sishi  va  biokimyoviy  xususiyatlariga  ko‘ra  uch  xil 
biologik  variantlar:  gravis,  mitis,  intermedius  ga  bo‘linadi.  Gravis  – 
korinebakteriyalar  tellurit  agarda,  ya’ni  tarkibida  fibrinsiz  qon  va  kaliy  tellurit 
bo‘lgan  muhitda  yirik,  xira  rozetkali,  chetlari  notekis,  diametri  2-3  mm  bo‘lgan 
qoramtir  yoki  kulrang  R-shakldagi  koloniyalarni  hosil  qiladi.  Ular  dekstrin, 
kraxmal  va  glikogenlarni  parchalaydi,  virulentli,  kuchli  toksin  ajratadi  va  og‘ir 
kechadigan difteriya kasalligini qo‘zg‘atadi. 
Mitis  –korinebakteriyalar  telluritli  agarda  mayda,  yaltiroq,  bo‘rtgan,  silliq, 
chetlari  tekis,  qora  rangli,  diametri  1-15mm  bo‘lgan  S-shakldagi  koloniyalar, 
bulonda o‘stirilganda esa  muhit  ustida parda va donador cho‘kma  hosil qiladi. Bu 
biovarning  virulentligi,  toksigenligi,  invazivligi  pastroq.  Odamlarda  difteriyaning 
engil kechadigan shaklini qo‘zg‘atadi.  
Intermedius  –korinebakteriyalar  oraliq  biovar  bo‘lib,  telluritli  agarda  yirik, 
xira,  chetlari  notekis,  qoramtir  yoki  kulrang  rangli  R-shakldagi  koloniyalarni 

---

44 
 
hamda  mayda,  yaltiroq  chetlari  tekis,  qora  rangli  S-shakldagi  koloniyalar  S-
shakldagi koloniyalar hosil qiladi. 
 Bu  biovar  odamlarda  o‘rtacha  og‘irlikda  kechadigan  difteriya  kasalligini 
qo‘zg‘atadi.