Mikrobiologiya (Ma’ruza matnlari)

2. Anorganik oltingugurt birikmalari oksidlanishi va qaytarilishiga.

 

Qaytarilgan oltingugurtning faol oksidlovchilari tion bakteriyalarining ko‘pgina 

turlari, fotosintezlovchi purpur va yashil oltingugurt bakteriyalari, 

sianobakteriyalar hamda Basillalar, Psevdomonas, aktimonomisetlar va 

zamburuglar (penisillium, Aspergillis) kabi xemoorganogeterotrof organizmlar. 

Tuproqda oltingugurtni oksidlovchi mikroblardan Tiobakteriyalar keng 

tarqalgandir. Oltingugurt oksidlanishi. 

 S---S

2 

O

3

-2

----S

4

O

6

2-

---- S

3

O

6

2-

---SO

3

2-

----SO

4

2- 

 

tiosulfat     tetrotionat   tririonat    sulfit    sulfat     

hosil bo‘lishi bilan sodir bo‘ladi. Hozirgi zamon tushunchasi bo‘yicha muhitdan 

oltingugurt Triobakteriyalarning volyutin bilan to‘lgan hujayra vakuolasiga 

diffuziya yo‘li bilan kiradi va kerakli vaqtda uning muxtojligiga qarab 

oksidlanadi. 

  Tiobakteriyalar (T.denitrifikanasdan boshqalari) obligat aerob 

hisoblanadilar. Ular rangsiz bir hujayralik (Agromatkum, Tiobakterkum, 

Makromonas, Tiospira va x.k. avlod vakillari) sferik, ovalsimon, 

tayoqchasimon va egilgan shaklda, xarakatchan va xarakatsiz grammanfiy 

organizmlarga, shuningdek, ko‘p hujayralik rangsiz ipsimon shakldagi ko‘p 

(Beggiatoa, Tiorloka, Tiotrike avlodiga mansub) mikroorganizmlarga bo‘linadi. 

Yuqoridagilar avlod vakillarining oltingugurtni oksidlanishi va 

organikmoddalaridan foydalanishi isbotlangan. Ammo, SO

2

 ni o‘zlashtirishi 

isbotlangan emas. 

 

 

Fotosintezlovchi purpur va yashil oltingugurt bakteriyalari ham 

oksidlanish qobiliyatiga ega. Ammo ular asosan vodorod sulfidli muhitda 

yashaganligi uchun, tuproqda katta rol o‘ynaydilar. 

 Xemoorganogetrotrof organizmlar Basilus Psevdomonas. 

Aktinomisealar va ba’zi zamburuglar) kukunsimon oltingugurtni oksidlaydilar. 

 

Oltingugurt sulfatli birikmalarni qaytaruvchi mikroorganizmlarga kelsak, 

ular ikki spora hosil qilmaydigan (Desulfovibrio) va spora hosil qiladigan 

(Desulfatomakulum) vakillaridir. Bulardan birinchi guruh obligat anaeroblar, 

Mezofil (optimal harorat 30

o

 S), dengiz suvida chuchuk suvda, tuproqda 

uchraydilar. Ikkinchi guruh vakillari grammanfiy to‘gri va egilgan 

tayoqchasimon bakteriyalar bo‘lib, chuchuk suv, tuproq, issiq muhit, buzilgan 

maxsulot, hasharotlar ichagi va hayvonlar chandiqlarida uchraydilar. Ularda 

---

sulfatlarni vodorod sulfidgacha qaytariladi. Vodorod sulfid zaxarli suv, 

tuproqda ko‘p yigilsa hayvonlar va o‘simliklarni o‘ldiradi. 

 

Shu bilan birga bu organizmlar geologik jarayonlarda ahamiyatli, 

oltingugurtli rudalarni vodorod sulfid hosil qiladi va undan oksidlanish 

natijasida sanoat uchun zarur oltingugurt olish mumkin   .