Microsoft Word Юкори молекуляр бирикмалар кимёси уз

МАВЗУ
:18. ПОЛИМЕРЛАРНИНГ ФАЗАВИЙ ҲОЛАТИ 
РЕЖА 
1. Аморф ҳолатнинг пайдо булиши 
2. Чизиқсимон аморф полимернинг термомеханик егри чизиғи 
3. Аморф полимерлaрнинг юқори еластиклик ҳолати 
4. Полимерларнинг қовушқоқ-оқувчан ҳолти 
5. Юқори еластик ҳолатдаги полимерларнинг деформацияга учраши
Оддий жисмларнинг аморф ҳолати яхши ўрганилган. Эриган 
шакарнинг тез совутиб олинган аморф ҳолати ёки қуйи ҳароратдаги 
глицеринни ҳолатларини аморф жисмларга мисол қилиб келтириш мумкин. 
Булар тиниқ ва мўрт бўлади ва шишани эслатади. Қаттиқ жисмларнинг 
бундай ҳолати шишасимон ҳолат дейилади. 
Аморф жисмлар ҳам бир қатор физик хусусиятлари ва ташқи 
кўриниши билан оддий шишага ўхшаб кетади. Улар куч таъсиридан фақат 
озгина деформацияга учрайди, маълум шароитда (паст ҳароратларда) мўрт. 
Шунинг учун полимернинг бу физик ҳолати шишасимон ҳолат дейилади. 

---

Суюқ ҳолатдаги полимер ҳам аморф тузилишда бўлиб, кўп 
хусусиятлари билан оддий суюқликларни эслатади. Улар ҳам озгина механик 
куч таъсирида шаклини қайтмас даражада ўзгартиради. Аммо оддий 
суюқликларга 
қарама-қарши 
ўлароқ 
ЮМБ 
лар 
суюқликларининг 
қовушқоқлиги жуда катта бўлади. Шунинг учун ҳам полимерларнинг 
оқувчанлиги оддий суюқликлар оқувчанлигидан тубдан фарқ қилади. 
Полимерларнинг бундай ҳолати қовушқоқ-оқувчанлик ҳолати дейилади. 
Аморф полимерлар юқорида келтирилган икки ҳолатдан ташқари 
оддий жисмларда учрамайдиган учинчи ҳолатга ҳам эга. Бу ҳолат 
полимернинг юқори эластиклик ҳолати дейилади. Юқори эластик ҳолатдаги 
полимерлар унча катта бўлмаган куч таъсиридан катта қайтар деформацияга 
учрайди. Бу ҳолат полимернинг қовушқоқ-оқувчан ҳолати билан шишасимон 
ҳолати орасида вужудга келади. 
Шундай қилиб, аморф жисмларга уч физик ҳолат: шишасимон, юқори 
эластиклик ва қовушқоқ-оқувчанлик ҳолатлари ҳос. Юқори эластиклик ҳолат 
фақат полимерлардагина учрайди. 
Бир ҳолатдан иккинчи ҳолатга ўтиш ҳарорати оралиғи термомеханик 
усул билан аниқланади. 
Чизиқсимон аморф (I) ва кристалл (II) полимернинг термомеханик эгри 
чизиғи, яъни полимер деформациясининг ҳароратга боғлиқлиги. 
Аморф полимерлардан ташқари кристалл полимерлар ҳам мавжуд. 
Макромолекуланинг тузилиши билан кристалланиш орасида маълум 
боғланиш бор. Молекуласи чизиқсимон бўлган полимерлар кристалл 
полимерлардир. Масалан, полиэтилен, полиэтилентерефталат. 
-CH
2
-CH
2
-CH
2
-CH
2
-CH
2
-CH
2
-CH
2
-CH
2
-CH
2
-CH
2
-
О
О 
О О
-CH
2
-CH
2
-O-C-
-C -O-CH
2
-CH
2
-O-C- -C-O-
Маркомолекула тузилишининг чизиқсимонлигининг озгина бузилиши, 
масалан, полиэтилен занжирининг озгина тармоқланиши, полимернинг