Microsoft Word yonilgi mahsulot zapasorg doc

2.8. Dvigatellarda smola va qurum hosil bo‘lishi 
 
Benzin  va  dizel  yonilg‘isi  tarkibida  deyarli  har  doim  erigan 
holda smolali va smola hosil qiluvchi birikmalar bo‘ladi. Yonilg‘i 

---

 
70
tarkibidagi  smola  yonilg‘i  baklariga  va  quvurlar  devorlariga 
o‘tiradi,  benzinli  dvigatellarning  jiklyorlarini  berkitib  qo‘yadi. 
Smolali birikmalar benzinli dvigatellar chiqarish kollektorlarining 
issiq  devorlarida,  dizel  forsunkalarining  soplolarida,  klapanlarida 
va porshenlar tubida, yonish kamerasida, porshen ariqchalarida va 
boshqa joylarda ham  to‘planadi. Ularning kuyishi natijasida hosil 
bo‘lgan qurumlar ko‘p to‘planganda dvigatelning  yeyilishi ortadi, 
yonilg‘ining  yonish  jarayoni  yomonlashadi,  sarfi  ortadi,  ba’zida 
dvigatel  butunlay  ishdan  chiqadi.  Smola  hosil  qiluvchi  moddalar 
jumlasiga,  to‘yinmagan  uglevodorodlar  ham  kiradi.  Chunki  ular 
ham  vaqt  o‘tishi  bilan,  yuqori  harorat,  havodagi  kislorod  va 
boshqa  omillar  ta’siri  ostida  smolalarga  aylanadi  (ular  ko‘pincha 
potensial smolalar deb ataladi). 
Benzinli  dvigatellarda  smolali  o‘tirindilar  ko‘pincha  benzin 
tindirgichlarda, 
dvigatel 
detallarida 
to‘planadi. 
Yonuvchi 
aralashma  hosil  bo‘lish  jarayonida  smolali  birikmalar  bug‘lana 
olmay,  so‘rish  quvurlari  va  klapanlarga  o‘tiradi.  Natijada  klapan 
berkilmasdan,  ochilib  qoladi.  Dizellarda  forsunka  soplolarda  lok 
va  qurumlar  to‘planmasligi  kerak,  aks  holda  beriladigan  yonilg‘i 
normal to‘zimaydi, demak, yaxshi yonmaydi (2.12-rasm).  
 
 
 
2.12-rasm. Porshenlar tubida smola va qurum hosil bo‘lishi. 
 
Standartlarda  haqiqiy  smolalarning  miqdori  me’yorlanadi. 
Ularning  yonilg‘i  tarkibidagi  miqdorini  aniqlash  uchun,  ma’lum 
miqdordagi  yonilg‘i  issiq  havo  bilan  yuqori  haroratda  (benzin 

---

 
71 
150°C,  dizel  yonilg‘isini  250°C  da)  qizdiriladi,  natijada  yonilg‘i 
bug‘lanib  haqiqiy  smolalar  qoladi.  Ularning  miqdori  yonilg‘i 
tarkibidagi  smolalar  miqdorini  bildiradi.  U  100  ml  yonilg‘i 
hisobiga milligrammda o‘lchanadi. 
Benzinning  turli  markalari  uchun  smolalar  miqdori  7–15 
mg/100 ml, dizel yoilg‘isi uchun 30–50 mg/100 ml ga teng.