Microsoft Word yonilgi mahsulot zapasorg doc

 
3.5. Dizel  yonilg‘isining  setan  soni  
va uni aniqlash 
 
Dizel  yonilg‘isining  setan  sonini  aniqlash  uchun  namunaviy 
(etalon)  yonilg‘i  tayyorlanadi.  Namunaviy  yonilg‘i  sifatida  ikkita 
uglevodorod aralashmasi olinadi. 

---

 
99 
1) Setan - C
16
H
34 
normal parafin tuzilishga ega bo‘lgan parafin
 
qatordagi  uglevodorod  bo‘lib,  setan  soni100  deb  qabul  qilingan, 
uning struktura formulasi: СН
3
 ─ СН
2
 ─ СН
2
  ─... СН
2 
─ СН
3
 
Yonilg‘i tarkibidagi normal parafin uglevodorodlar harorat va 
siqilgan  havo  bosimi  ta’sirida  eng  avval  parchalanadi  va  tez 
oksidlanadi. Setan etalon aralashmaning tashkil etuvchilaridan biri 
sifatida  qabul  qilingan,  uning  o‘z-o‘zidan  alangalanishiga 
moyilligi 100 birlik bilan baholanadi. 
2)    -  metilnaftalin  C
10
H
7
CH
3
  aromatik  uglevodorod  bo‘lib,
 
etalon  aralashmaning  ikkinchi  tashkil  etuvchisi  sifatida  qabul 
qilingan.  Aromatik  uglevodorodlar  qiyin  oksidlanadi  va  qiyin 
alangalanadi  (o‘z-o‘zidan  alangalanish  harorati  juda  yuqori). 
Uning  o‘z-o‘zidan  alangalanishga  moyilligi  «0»  birlik    bilan 
baholanadi. 
Uning struktura formulasi: 
 
 
 
Dizel  yonilg‘isining  setan  soni  deb,  setan  va  -metilnaf-
talindan  tashkil  topgan,  yonish  (o‘z-o‘zidan  alangalanish)  tasnifi 
sinalayotgan yonilg‘inikiga teng (o‘xshash) bo‘lgan sun’iy tayyor-
langan  aralashmadagi foizda  hisoblangan  oktan  miqdoriga  (hajmi 
bo‘yicha) aytiladi.  
Setan  soni  bir  silindrli  IТ9-3  ustanovkasida  (3.8-rasm)  aniq-
lanadi.  
Bu  ustanovka  o‘zgaruvchan  siqish  darajasida  (7  dan 
– 
23 
gacha)  ishlash  imkonini  beradi.  Aniqlash,  sinaladigan  dizel 
yonilg‘isini  va  etalon  yonilg‘ini  qiyosiy  yondirish  yo‘li  bilan 
amalga oshiriladi.  

---

 
100 
 
 
3.8-rasm. Dizel yonilg‘isining setan sonini aniqlash asbobi. 
 
Avval  qat’iy  belgilangan  sharoitda  dizel  yonilg‘isi  sinaladi, 
keyin  alangalanuvchanligi  xuddi  shunday  bo‘lgan  etalon  aralash-
ma  tanlanadi.  Kritik  siqish  darajasi  bo‘yicha  tekshirilayotgan 
yonilg‘inikiga  mos  kelgan  etalon  yonilg‘ining  setan  soni  qabul  
qilinadi.  Setan  soni  yonilg‘ining  yonish  jarayonidagina  emas, 
balki  uning  yurgizib  yuborish  sifatlariga  ham  katta  ta’sir 
ko‘rsatadi.  
Yozda  setan  soni  45  birlikka,  qishda  esa  50  birlikka  teng 
bo‘lgan yonilg‘i ishlatilganda dvigatelni normal yurgizib yuborish 
va  bosimni  asta-sekin  oshirish  (dvigatel  yumshoq  ishlashi) 
mumkin. 
Setan  soni  40  dan  kichik  bo‘lsa,  dvigatel  qattiq  ishlaydi,  50 
dan  katta  bo‘lsa,  alanga  yonish  kamerasidan    bir  xil  tarqalmaydi 
va forsunka oldida  yonadi. Setan sonini oshirish uchun 1% gacha 
maxsus qo‘shilmaizopronil nitrat qo‘shish mumkin. U setan sonini 
10
–
12 birlikka oshiradi
. 
 (3.9-rasm)

---

 
101 
 
 
3.9-rasm. Setan sonining o‘zgarishini dizel dvigatelining