Microsoft Word yonilgi mahsulot zapasorg doc

Motor moylari qovushqoqligining haroratga bog‘liqligi: 
 1–qovushqoqlik indeksi-90; 2–qovushqoqlik indeksi-140. 
 
5.4-rasmda  ko‘rsatilganidek,  harorat  pasayishi  natijasida 
qovushqoqlik  ortib,  moy  quyuqlashib  boradi  va  uning  harakat-
lanuvchanligi kamayadi.
 
Motor  moylari  uchun  100°C  dagi  qovushqoqligi  yettita 
kinematik  qovushqoqlik  sinfiga  ega  bo‘lishi  mumkin:  4,  6,  8, 
10,12 , 14 va 16  mm
2

s.
  

---

 
124 
5.1-jadval 
 
Motor moylarining (ГОСТ 17479.1-85)bo‘yicha qovushqoqlik sinfi 
 
Kinematik qovushqoqligi, mm
2
/s 
 
Qovushqoqlik sinfi 
100°C da 
-18°C, da 
4
Z
 
l4,1 
2600 
6
Z
 
l5,6 
10400 
6 
5,6 dan 7,0 gacha 
 
8 
7,0 dan 9,3 gacha 
- 
10 
9,3 dan 11,5 gacha 
- 
12 
11,5 dan 12,5 gacha 
- 
14 
12,5 dan 14,5 gacha 
- 
16 
14,5 dan 16,3 gacha 
- 
3
Z
 /8 
7,0 dan 9,3 gacha 
1250 
4
Z 
/6 
5,6 dan 7,0 gacha 
2600 
4
Z
 /8 
7,0 dan 9,3 gacha 
2600 
4
Z
 /10 
9,3 dan 11,5 gacha 
2600 
5
Z
 /10 
9,3 dan 11,5 gacha 
6000 
5
Z
/12 
11,5 dan 12,5 gacha 
6000 
5
Z
 /14 
12,5 dan 14,5 gacha 
6000 
6
Z
 /10 
9,3 dan 11,5 gacha 
10400 
6
Z
 /14 
12,5 dan 14,5 gacha 
10400 
6
Z
 /16 
14,5 dan 16,3 gacha 
10400 
 
Qovushqoqligi  past  bo‘lgan  motor  moylari  4,  6,  8-qish i 
moylar  hisoblanadi  va  bu  moylar  ob-havo  sovuq  vaqtida  ishla-
tiladi;  qovushqoqligi  yuqori  bo‘lgan    motor  moylari  10,12,14  va 
16 -yozgi moylar hisoblanadi. 
Moylarning harorat ta’siriga chidamlilik xossalari.  
Zararli  omillarning  moyga  ko‘rsatadigan  ta’siriga  qarab  2  xil 
rejim farq qiladi: 
- yuqori haroratli (130°C–150°C)

 
- past haroratli (30°C–40°C). 
k

---

 
125 
Moy  baland  haroratli  ish  rejimida  ishlatilganda  silindrlar 
guruhiga  mansub  qismlarni  qurum  bosadi,  koks  (moydagi  qattiq 
zarralar) va lok pardasi qoplaydi, lok pardasi yupqa va juda pishiq 
bo‘lib,  porshen  halqalari  zonasi  va  porshenning  yo‘naltiruvchi 
yuzasini  qoplab,  porshen  halqalarining  kuyib  qorayishiga  sabab 
bo‘ladi.
 
 
Normal  sharoitlarida  mineral  moylar  uzoq  muddat  oksid-
lanmaydi. Lekin 50–60°C haroratdan boshlab oksidlanish jarayoni 
keskin  kechadi.  Dvigatelning  yuqori  haroratli  zonalarida 
oksidlanishi  va  termik  parchalanishi  natijasida  moylar  tarkibida 
avval  uchramagan  kislotalar,  smolalar,  asfalt  moddalari  hosil 
bo‘ladi.  Moylar  tarkibidagi  parafin  uglevodorodlar  oson  oksidla-
nish  xossasiga  aromatik  uglevodorodlar  esa  qiyin  oksidlanish 
xossasiga ega. 
Bunda  moyning  tashqi  ko‘rinishi  xiralashibgina  qolmasdan, 
uning fizik-kimyoviy xossalari ham o‘zgaradi, natijada porshen va 
halqalarida lok-qurum hosil bo‘lishiga olib keladi. 
Oksidlanish  jarayoni  boshlanishida  moyda  erigan  holatdagi 
birikmalar  (smolalar,  kislotalar)  hosil  bo‘ladi.  Keyinchalik  ular 
erimaydigan  moddalarga  aylanadi.  Moyning  oksidlanish  max-
sullari  va  iflosliklarini  erimagan  holatda  tutib,  dvigatel  detalla-
rining  kerakli  tozaligini  ta’minlash  qobiliyati  uning  yuvish 
xossalari deb ataladi.  
Moy  ko‘p  fraksiyali  suyuqlik  bo‘lganligi  sababli  muayyan 
haroratda  suv  kabi  muzlamaydi,  balki  sekin-asta  quyuqlashadi. 
Moyning  harakatlanish  qobiliyati  yoqolishiga  olib  keladigan 
harorat  qotish  harorati  deyiladi.  Qotish  harorati  moyning  sifatini 
bildiruvchi  muhim  ko‘rsatkich  hisoblanib,  dvigatelni  yurgizib 
yuborish xossalarini baholaydi. 
 Bu ko‘rsatkich ma’lum darajada moyning haydaluvchanligini 
va  dvigatelni  ishga  tushirish  xossalarini,  uning  ta’sirini 
xarakterlaydi.  Yozgi  moylarda  qotish  harorati  minus  15°C  dan 
minus  20°C  gacha,  qishki  moylarniki  minus  25  dan  minus  30°C 

---

 
126 
gacha,  barcha  mavsumda  foydalaniladigan  moylarning  qotish 
harorati minus 45°C gacha yetadi.  
Moy past haroratli rejimda ham yomon ishlaydi, chunki sovuq 
dvigatelda  yonilg‘ining  yonish  jarayoni  yomonlashadi,  chala 
yonish  mahsullari  (yonilg‘ining  og‘ir  fraksiyalari)  miqdori 
ko‘payadi.  Suvning    kristalli  birikmalari  paydo  bo‘lib,  natijada 
moyning  ifloslanishi  tezlashadi.  Moyga  aralashgan  suv  moydagi 
iflosliklarni yuvib, quyqa holida cho‘kishiga imkon yaratadi.