Microsoft Word yonilgi mahsulot org doc

 
5.1.3. Motor moylarining ekspluatatsion sifatini bildiruvchi
fizik - kimyoviy xossalari 
Motor moylari, dvigatellarning belgilangan quvvat va 
tejamkorligini, sifat ko‘rsatkichlarini yo‘qotmasdan, ishonchli va 
122 
uzoq vaqt ishlashini ta’minlashi uchun, ular standartlar va texnik 
shartlarda belgilangan talablarga javob berishi lozim. 
Motor moyining suyuq ishqalanishini ishonchli ta’minlay 
olish xususiyatini xarakterlovchi muhim xossalaridan biri 
kinematik qovushqoqlik
dir.
Ishqalanuvchi sirtlardagi moy pardasi qancha mustahkam 
bo‘lsa, silindrlardagi porshen halqalarining zichligi shuncha 
yaxshi va moy ham shuncha kam kuyadi. Moyning qovushqoqligi 
harorat pasayishi bilan keskin ortadi, shuning uchun uning qiymati 
qizigan dvigatel uzoq muddat ishlaganda ham past haroratlarda 
sovuq holatdagi dvigatelni ishga tushirganda ham suyuq 
ishqalanishi ta’minlaydigan darajada optimal bo‘lishi kerak.
Тurli uzellarda suyuqlikli ishqalanishni hosil qilish, ularni 
sovitish, zichlikni ta’minlash, osongina yurgizib yuborish 
qovushqoqlikka bog‘liq bo‘ladi. Moy qatlamining mustahkamligi 
ishqalanuvchi juftlarning ish sharoitiga (harorat, bosim, sirtlarning 
o‘zaro harakatlanish tezligiga) qarab tanlanadigan moyning 
qovushqoqligi bilan belgalanadi.
Qovushqoqligi qancha yuqori bo‘lsa, moy pardasining 
ishonchliligi shuncha yuqori bo‘ladi. Lekin qovushqoqlik ortishi 
bilan moy qatlamlarini harakatga keltirish uchun kuch ko‘proq 
sarflanadi, ichki ishqalanish koeffitsiyenti ortadi, quvvat esa 
kamayadi. Shuning uchun moylar yuqori haroratda dvigatelni 
oson yurgizib yuborishni ta’minlaydigan qovushqoqlikka ega 
bo‘lishi kerak. Moylar tarkibidagi parafin uglevodorodlar kam 
qovushqoqlik xossasiga aromatic uglevodorodlar esa yuqori 
qovushqoqlik xossasiga ega. 
Motor moylari uchun faqat 100
O
C dagi qovushqoqlik qiymati 
berilmasdan 0
O
C dagi qovushqoqlik qiymati va qovushqoqlik 
indeksi ham keltiriladi. Qovushqoqlik indeksi o‘lchovsiz kattalik 
bo‘lib, etalon moyga nisbatan tekshirilayotgan moyning qovush-
qoqligini haroratga bog‘liq xolda o‘zgarish darajasini ko‘rsatadi. 
Qovushqoqlik indeksini aniqlashda maxsus jadvallar va 

---

123 
nomogrammalardan foydalanib, quyidagi formula orqali aniqlash 
mumkin:
Q.I = 

50
/

100 
 
bu yerda -

50
moyning 50
0
C haroratdagi qovushqoqligi, 

100 
moyning 100
0
C haroratdagi qovushqoqligi 
Harorat o‘zgarishi bilan moyning qovushqoqligi qancha 
o‘zgarsa, moyning qovushqoqlik xossasi shuncha yomon va 
qovushqoqlik indeksi past bo‘ladi. Qovushqoqlik indeksi yuqori 
bo‘lgan moylar yuqori haroratda ishlayotgan detallarni ishonchli 
moylaydi, past haroratda esa dvigatelni yurgizib yuborishini 
osonlashtiradi. 
 
5.4-rasm.