Microsoft Word yengil sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish jarayonlarini kimyoviylashtirish

 

Adgeziya nazariyasi 

 

Adgeziv  pardasini  substrat  sahni  bilan  qo'shilishini  faraz  qilib, 

tushuntirilishlarning  birida  adgezivni  substratning  mikro  nuqsonli  joylariga 

beixtiyor ravishda kirib qoladi deb faraz qilingan ya'ni beixtiyor adgeziya deyilgan.  

Ammo, keyinchalik bunday tushunchani kamchiligi shubhasiz ko'rinib qoldi 

va  asrimizning  yigirmanchi  yillarida  adgezivni  substrat  bilan,    o'ziga    xos    o'zaro 

harakati borligi to'g'risida faraz qilina boshlandi. 

---

 

5

Bunda beixtiyor ravishda kirib qolish, adgeziv va substrat o'rtasidagi aloqani 

mustahkamligiga ta'sir ko'rsatuvchi omillardan biri ekanligi ko'rsatildi. 

Hozirgi  vaqtda  adgeziyani,  adgeziv  va  substrat  o'rtasidagi  o'ziga  xos  o'zaro 

harakati  deb  tushintiradigan  qator,  alohida  adgeziya  nazariyasi  va  faraz  qiladigan 

gipotez nazariyasi mavjud. 

Ulardan ayrimlarini qisqa ravishda ko'rib chiqamiz. 

Asrimizning  o'ttizinchi  yillari  oxirida,  qirqmchi  yillarning  boshlarida  Mak-

Laren  va  Debraunlar  tarafidan  adgeziyani,  adgeziv  molekulalarini  substrat 

sahnidagi  surilishi  natijasi  deb  tushuntiruvchi,  adgeziyani  so'rilish  nazariyasi 

yaratilgan edi. 

Ma'lumki,  adsorbsiya  faqatgina  molekulalar  uchrashishi    (kontakti) 

bo'lganidagina vujudga keladi, ya'ni adgeziv molekulalari molekulalar aro kuchlar 

harakati  0,4-0,5  Nk  oralig'ida,  substrat  sahniga  yaqinlashganida  vujudga  keladi 

yoki  sahni  geometrik  o'lchash  mumkin  bo'lgan  qismida  faqat  substratni  adgeziv 

bilan ivitilganda vujudga keladi.  

Shunday qilib, adsorbsiya ivitish nazariyasi majburiy shart bo'lib, adsorbsiya 

adgeziyaga sababchi hisoblanadi. 

Qirqinchi  yillarning  oxiriga  kelib,  B.  V.  Deryagin  va  N.  A.  Krotovlar 

adgeziyani elektrik nazariyasini taklif etdilar.  

Har xil ikki qism uchrashganida, jumladan  adgeziv va suvstrat, bir fazadan 

ikkinchisiga elektronlarni o'tib ketishi vujudga keladi. 

Elektronni  bergan  faza  –  donor  va  uni  qabul  qilgani  bo'lsa  akseptor  

hisoblanadi. 

 Shunday donor - akseptor o'zaro harakati natijasida ikilamchi elektr qatlami 

vujudga keladi.  

O'z holida molekulalararo kondensator modeli paydo bo'ladi. 

Fazalarni bo'lish chegarasida ustki sahnlarni ajratilganda elektrostatik o'zaro 

harakat kuchi yengib o'tadi va elektronlarni emissiyasi (chiqishi) vujudga keladi. 

 Demak,  elektr  nazariyasi,  adgeziyani,  molekulalararo  o'ziga  xos 

birgalikdagi harakati  deb  qaraydi. 

Ammo  elektr  nazariyasi,  fazalarni  ajratilganda  elektronlar  emissiyasi 

kuzatilmagan  taqdirdagi  adgeziya  hodisasini  hamda  o'z  galida  juda  mustahkam 

adgezion  birikishni  ta'minlovchi  tok  o'tkazuvchi  materiallar,  adgeziv  bo'lishini 

tushuntirib berolmaydi. 

Keyinchalik  adgeziyaning  elektr  nazariyasi  quyidagi  turli  yo'nalishlarda 

rivojiandi: 

-  elektronlarni  uzatish  mexanizmini  o'rganish  va  to’laroq  tushuntirish 

(adgeziyaning elektron nazariyasi V. P. Smilg va B. V. Deryagin) 

-  donor-akseptor  o'zaro  harakatini  o'rganish  va  qator  funktsional  (vazifali) 

guruhlarda  bo'lgan  o'zaro  harakat  aktivligini  aniqlash,  (L.  P.  Morozova  va  N.  A. 

Krotova ishlari). 

 -  adgeziyali  bog'lanish  buzilganda  yelimlash  tuzimining  o'zgaruvchanlik  va 

bo'shashuvchanlik  qobiliyatini,  uning  mustahkamligiga  bo'lgan  ta'sirini  o'zgarishi 

(yelimlashning elektr relaksatsiya (bo'shashish) nazariyasi N. I. Moskvitin).