Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

(«Usul ul-hikom fi nizom ul-umam»
) degan kitob yozib, 1731 yili 
chop ettirgan. Ushbu mo‘‘jazgina dasturiy asarida u Yevropada urf bo‘lgan hukumatlar 
va harbiy tizimlarning tavsifini keltirgan va mustaqil musulmon davlatlarini nafaqat 
Yevropaning harbiy texnologiyasini, qolaversa, ma'muriyati va ilmiy tadqiqotlaridan ham 
zarurlarini o‘zlashtirish orqaligina omon qolish mumkinligini aytib ogohlantirgan.
Ammo muallifning Yevropa tamadduni taraqqiyoti to‘g‘risidagi ogohlantirishlariga yetarli 
e'tibor berilmaydi hamda Usmonlilar davlati o‘z-o‘zini isloh qilish va shu bilan birgalikda 
islomiy o‘ziga xosligini saqlab qolishday bir-birini istisno qiladigan ishlarga qo‘l uradi; 
shunday qilib, yangi sharoitga moslashish jarayoni bugungi kunda ham ko‘pgina 
musulmon davlatlari oldida turgan dolzarb masalalardan biri bo‘lib qolmoqda. 
Mojaristonlik bu olimning ibratli hayoti doimo biz musulmonlarga asrimizning global 
tamoyillarini anglab yetmay turib, uning texnologiya va uskunalariga moslashmay turib, 
mag‘lubligimizcha qolib ketaverishimiz mumkinligini eslatib turadi. O'jar konservatizm 
sabab vujudga kelgan ruhiy ustunlik mag‘lubiyat va hayot oqimidan chetda qolib ketish 
tajribasi keltirib chiqaradigan ma'naviy inqiroz tufayli tezda barbod bo‘ladi. Bugungi 
kunda islom davlatlarida yashaydigan musulmonlar aksariyat hollarda o‘tkinchi siyosiy 
masalalarga mahliyo bo‘lib qolib, hayot-mamotga daxldor ulkan tamoyillarni o‘jarlarcha 
pisand qilishmayapti. Vaholanki, ularning oldida turgan o‘sha siyosiy masalalar erta-
indin hech narsaga arzimay qoladi.
Bunday mensimaslik b'zan kishini ajablantiradi. Shu o‘rinda biz o‘z-o‘zimizga, bugungi 
zamonga tom ma'noda kuch berib turgan g‘oyalardan islom dunyosidagi uyg‘onish 
harakatlari yetakchilaridan qanchasi voqif, degan savol berishimiz kerak. Bunday 
yetakchilarning qaysi biri zamonamizning hal qiluvchi ahamiyatga molik intellektual 
tizimlari nomini aytib bera oladi? Ular uchun strukturalizm, postmodernizm, analitik 
falsafa, tanqidiy nazariya tushunib bo‘lmaydigan murakkab va yopiq kitoblardir. Ular 
buning o‘rniga «Xalqaro sionizmning masonlarcha fitnasi» yoki «Yangi salb yurishi» va 
shunga o‘xshash uydirmalar haqida safsata sotishni afzal bilishadi. Agar biz dunyoda 
nega bu qadar ko‘p islomiy harakatlar barbod bo‘layotgani sababini anglab yetmoqchi 
bo‘lsak, ishni, ehtimol, ularning rahbarlari islomiy boshqaruvdagi to‘siqlarni 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter