Microsoft Word xulafoi roshidiyn ziyouz com doc

QUR’ONNI JAMLASH 

 

Ridda urushi tugagandan keyin hazrati Umar o‘zlarining ziyrak fahmlari bilan 

qarasalar, juda ko‘p Qur’onu Karimni yodlagan qori sahobalar mazkur urushda shahid 

bo‘lishibdi. Bundan hazrati Umar Qur’onni tezda qalblardan zoe’ bo‘lib ketishligidan havf 

etdilar. Zero hali oldinda katta janglar kutib turmoqda edi. Shu sababli xalifani oldilariga 

borib dedilar: «Men janglarda qorilarning shahid bo‘lib ketishlari tufayli Kur’on zoy’e 

bo‘lib ketishligidan havf etib qoldim. Qur’onni jamlab qo‘ysak degan ra’ydaman». Abu 

---

Xulafoi roshidiyn. Rizouddin ibn Faxriddin 

 

 

www.ziyouz.com kutubxonasi 

16

Bakr bu gaplariga javobat «Men Rasululloh alayhissalom qilmagan ishni qilmasman» 

dedilar. Umar (r. a.) janobga qayta-qayta murojaat etib, mazkur ish xayrli narsa 

ekanligani tushuntirdilar. Nihoyat, Abu Bakr (r. a.) ham mazkur amalni xaqiqatdan xayrli 

ish ekanligiga fahmlari yetib, Qur’onni jamlashga rozilik berdilar. Eng mashhur 

qorilardan va Qur’onni yod olganlardan biri bo‘lgan Zayd ibni Sobit (r. a.)ni chaqirib 

keltirdilar. U janobga qarab: «Siz Rasulullohning vahiy kotiblaridan bo‘lgansiz, shunga 

ko‘ra Qur’onni tekshirib chiqing va bir yerda jamlang», deb buyurdilar. Zayd ibni Sobit 

(r. a.) xalifaning buyruqlariga binoan Qur’onni tekshirib chiqdilar. Har xil narsalarga 

yozilgan Qur’on suralarini to‘pladilar. Biror narsaga yozilmay qolgan oyatlarini 

jamlashlikda mazkur oyatni Qur’ondan ekanligaga va qaysi surada joylashishiga ikki 

kishi guvohlik bergan-dan keyin sahifaga yozishga kelishib olgandilar. 

Agar ikki guvoh topilmasa mazkur oyat tashlab yuborilgan, Mana shunga ko‘ra 

yozilmay qolgan oyatlarni ikki qori guvoxlik berganlaridan so‘ng, ular ko‘rsatmasi 

inobatga olinib, Qur’on sahifasiga yozib, qo‘shib qo‘yilgan. Og‘zaki eshitilgan oyatning 

qaysi suradan ekanligiga sahobalardan ikki kishi chiqib guvohlik berolmagan taqdirda uni 

ham Qur’onga qo‘shmay tashlab yuborilgan. Mana shu tariqa ila Qur’onni jamlovchilar 

hech qanday ixtilofsiz oxirigacha jamlab chiqdilar. Faqat ikki oyatda tortishib qolishdi. 

Xuzaymatil ansoriy bo‘lmaganlarida zdi, Umar (r. a.) mazkur ikki oyatni xazf etgan 

bo‘lurdilar. Rasululloh sallallohu alayhi, Xuzaymatil ansorning guvohliklarini ikki kishi 

guvohligi o‘rnida qabul qilishlikka ishora etgandilar. Xuzayma (r. a.) o‘zlari mana shu 

ikki oyat haqiqatan ham Qur’ondan ekanligiga o‘zlari o‘zlariga guvohlik berganlaridan 

keyin guvohliklari ikki kishi guvohligi barobarida hisoblanib Qur’onga qo‘shib qo‘yildi. 

Qur’on, hammasi to‘plab bo‘linganidan keyin, Umar (r. a.)ning qizlari Rasululloh 

hazratlarining zavji muboraklari Xafsa onaning huzurlariga qo‘yib qo‘yildi.