|
www.ziyouz.com kutubxonasi
23
raddiyalariga ahamiyat bermadilar. Talxa ibni Ubaydullohdan hech ham achchiqlanmay:
«Meni Olloh birla qo‘rqitmoqchi bo‘lasizmi? Men unga: «Sening yaxshi bandangni tayin
etdim», deb javob beraman. Boshqalarga ham ushbu gapimni eshitdirib qo‘yinglar»,
dedilar. Abu Bakr (r. a.) o‘zlaridan so‘ng xilofat masalasida ba’zi bir nomatlub voqealar
yuz berajagini sezganlari sababli xalifani tayin etish fikrlaridan qaytmadilar. Umar ib-ni
Hattobda bo‘lgan davlat siyosatini yurgizuv iqtidorini bilganliklari tufayli ba’zi bir asxobni
bu ishdan norozi bo‘lganliklarini nazarga olmay o‘z ra’yilarida sobit qoddilar. Abu Bakr
o‘zlarining qattiq kasalliklariga qaramay xalq o‘rtasida ta’sir ko‘rsatadigan bir xutba
o‘qidilar. Minbarga ko‘tarilib masjidda xaloyiq o‘rtasida o‘zlarini xalifalik mansabiga kishi
tanlashlikda aslo xatoga yo‘l qo‘ymaganliklarini, balki xalqning manfaatini ko‘zlab ish
tutganliklarini, asxob oralaridan davlat siyosatini yurgizishlikka eng iqtidorli kimsa tayin
etilganini, valiahd tayin etilgan kishi o‘zlarining qarindoshlari bo‘lmaganliga sababli bu
ishni qarindosh-urug‘chilikka tortishuv deb baholamasliklarini bayon etib, Umar ibni
Hattobning xalifaliklariga rozi bo‘lishga va itoat etishlikka chaqirdilar. Xalq qoshida
favqulodda nufuzga ega bo‘lgan va ehtirom qozong‘an, ko‘ngillarga muhabbati naq
o‘rnagan bu buyuk. zotga qarshi chiquvchi biror kimsa-da bo‘lmadi.
Umar ibni Hattobni valiahd tayin etilishiga kibor asxobni kayflarini ketgazganiga ushbu
quyidagi voqea ochiq misol bo‘la oladi.
Abu Bakrning so‘nggi kunlarida ahvollaridan xabar olmoqlik. uchun bir necha
sahobalar bilan birla Abdurahmon ibni Avf oldilariga kirgandilar. Xalifaning bu vaqt
kayfiyatlari anchagina tuzuk edi. Abdurahmon kiribok, xalifaga qarab, «Ahvolingaz
nechuk, men sizni tezda sog‘ayib ketasiz degan umiddaman», dedilar. Abu Bakr bunga
javoban «Mening ahvolim juda og‘ir. Sizdan ko‘rgan narsalarim esa kasalimdan ham
og‘irroqdur. Men eng or-tiqrog‘ingizni xalifa tayin etdim, Xalifalikni har biringiz o‘zingizga
olmoqchi bo‘lib bunga kayfingiz ketdi, Sizga dunyo iqbol qildi, tezda ipak kiyimlar
kiyasiz, ipak ko‘rpalarda yotasiz. Ollohga qasam kchib aytamanki, sizni hech bir
jinoyatga qo‘l urmay bo‘yningazning chopilishi dunyo lazzatiga cho‘muvingizdan or-
tiqroqdur», dedilar. Abdurahmon ibnk Avf bu gaplarni eshitgach, xalifaga: «O’zingizni
bunday ishlar bilan diqqat qilavermang, bo‘lmasa kasalingiz yangidan kuchayib ketadi.
Xalq sizning haqqingizda ikki fikrda bo‘ldi, bir firqa bu xususda sizning fikringizda — bu
ishingizdan mamnun va rozi bo‘ddilar. Ikkinchi firqa esa sizga karshi kelib o‘z fikrini
so‘zladi va maslahat berdi. Sizning yo‘ldoshingaz haqida yaxshilikdan boshqa narsa
bilmaymiz. Sizning bu qilgan ishingizdan yaxshilikdan boshqa narsani o‘ylagansiz deb
gumon etmaymiz. Siz doimo solih. va muslix bo‘ldingiz. Dunyoda qilgan hech bir ishingiz
uchun kuyinishga sizga yo‘l yo‘q», dedilar. Buning uzriga xalifa: «To‘g‘ri, men yolg‘iz
mana shu ishlar uchun kuyunaman, men qilgan uch ish bor. Koshki shularni qilmagan
bo‘lsam edi. Uch narsa bor. shularni qilgan bo‘lsam edi. Uch narsani Rasulullohdan
so‘ragan bo‘lsam edi: Ali menga urush e’lon qilgan bo‘lganlarida ham uylariga bormagan
bo‘lsam edi. Saqifa kuni Abu Ubayda yohud Umarga bay’at berib o‘zim vazirlik
mansabida qolgan bo‘lsam edi. Fujoatul Sulamiyni yondirmayincha o‘ldirtirmagan yoki
ozod etgan bo‘lsam edi. Ash’as ibni Qaysni ozod etmay o‘ldirtirgan bo‘lsam edi. Chunki
men uni yaxshi odam bo‘lib ketishiga aslo ko‘zim yetmaydi. Xolid ibni Validni Shomga
yuborgan vaqtimda Umar ibni Hattobni Iroqga yuborgan bo‘lsam erdi. Bunda ikki qo‘lni
barobar Olloh yo‘lida uzatgan bo‘lurdim. Rasulullohdan, o‘zlaridan keyin xalifalik kimga
tegishli bo‘lishini so‘ragan bo‘lsam edi. Bu vaqt nizoga o‘rin qolmasdi. Ansorni xalifalikka
haqqi bormi yoki yo‘qligini so‘ragan bo‘lsam edi. Inining singlisi birla amakining merosin
so‘ragan bo‘lsam edi. Chunki bu ko‘nglimda bir qadar g‘ashlik bor», dedilar.
Mana bu gaplar xalqni Umar haqlarida ikki turli fikrda bo‘lganligini ko‘rsatadi. Faqat
Abu Bakr (r. a.) vafot etib, Umar (r. a.) bay’at oluvga o‘ltirganlarida biror qarshi
Xulafoi roshidiyn. Rizouddin ibn Faxriddin
Do'stlaringiz bilan baham: | 
