Microsoft Word usmon mushafi ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
9
USMON (R.A.) ZAMONLARIDA QUR’ONI KARIMNI ABU BAKR 
SAHIFALARIDAN OLIB, BIR XIL QIROATDA YOZIB JAM’ QILINISHI VA 
UMMATNING SHU QIROATGA O’TKAZILISHI 
Imom Buxoriy rivoyat qiladilar: Huzayfa bin al-Yamon hazrati Usmon (ikkalovlaridan 
Alloh rozi bo‘lsin) oldilariga keldilar. (Hijratning 25 yili va hazrati Usmon xalifaliklarining 
2 yili). Bu paytda Huzayfa Shom ahliga bosh bo‘lgan holda Iroq ahli bilan Armaniston va 
Ozarbayjon g‘azotida ishtirok qilayotgan edilar. Shom va Irok, ahllari o‘rtasidagi Qur’on 
tilovati borasidagi ixtilof Huzayfani dahshatga soldi. U zot hazrati Usmonga: “ Ey amiral-
mu’minin, musulmonlar Qur’on xususida yahudiy va nasorolar kabi ixtilof qilmaslaridan 
burun ummatning holidan xabar oling”, dedilar. Shunda Usmov (r.a.) Hafsa onamizga 
odam yuborib: «Sahifalarni bizga berib turing, undan nusxa olib, Sizga yana qaytarib 
beramiz», — dedilar. Hafsa onamiz sahifalarni hazrati Usmonga yubordilar. Xalifa Zayd 
bin Sobit, Abdulloh bin Zubayr, Said bin Os, Abdurrahmon bin Horis bin Hishomlarga 
amr qildilar va ular sahifalardan bir necha mushaf qilib, nusxa ko‘chirdilar. Hazrati 
Usmon sahifalarni Hafsa onamizga qaytarib berdilar. Ko‘chirilgan nusxalardan har bir 
mintaqaga bitta bittadan mushaf yubordilar. Qur’ondan yozilgan boshqa har xil sahifa va 
mushaflarni esa kuydirishga buyurdilar. 
Boshqa bir rivoyatda, Huzayfa Usmonga murojaat etib: «Odamlardan xabar oling, 
dedi. Hazrati Usmon : «Nima bo‘ldi?» — dedilar. Huzayfa aytdi: «Armanistonda g‘azotda 
edim, Shom va Iroq ahllari bilan birga edik. Qarasam, Shom ahli Ubay bin Ka’b yo‘lida 
qiroat qilyapti. Qiroatlarida Iroq ahli eshitmagan narsa chiqib qolsa, Irok, ahli ularni 
kofirga chiqarayaptilar yoki Iroq ahli Ibn Mas’ud yo‘lida qiroat qilib, Shom ahli 
eshitmagan biron narsa chiqib qolsa, ular Iroq ahlini kofirga chiqarayaptilar». 
Huzayfa Armaniston g‘azatidan qaytib kelayotganda, unga hamroh bo‘lgan Said bin 
Osga aytdi: 
— Ushbu safarim chog‘ida shu narsaga guvoh bo‘ldimki, agar bunga chora 
ko‘rilmasa, Qur’on to‘g‘risida keyinchalik hech tuzatib bo‘lmaydigan bir ixtilof chiqadi. 
Said so‘radi: — Qanaqa ixtilof ekan u? 
— Hums shahridan bo‘lgan odamlarni ko‘rdim, ular o‘zlarining qiroatlarini boshqa 
qiroatlardan yaxshi deb, Qur’onni Miqdoddan o‘rganganliklarini aytar edilar. Kufadan 
bo‘lgan odamlarni ko‘rdim, ular ham shunga o‘xshash gaplarni aytib, qiroatni Ibn 
Mas’uddan olganmiz, derdilar. Basra ahli ham ayni shu da’voni qilmb, ustozlari Abu 
Muso Ash’ariy ekanligini aytardilar va uning mushafini «Lubobul-qulub» deb ataydilar, 
deb javob berdi Huzayfa. 
Kufaga yetib kelganlarida Huzayfa odamlarga bu haqda xabar berdi va ularni o‘zini 
tashvishga solayotgan voqe’lik bilan ogohlantirdi. Rasululloh(s.a.v.)ning ashoblari va 
ko‘pgina tobiinlar uning gapiga qo‘shildilar. Ibn Mas’udning odamlari: «Biz ibn Mas’ud 
qiroatida o‘qishligimizni hech kim inkor qila olmaydi-ku», deganlarida Huzayfa va uning 
gapini ma’qullaganlarning achchiqlari chiqib ketdi. Ular: “Sizlar a’robiy (sahro odamlari) 
siz, sizlar xato qilyapsizlar”, deyishdi. Huzayfa esa: “Allohga qasam, agar tirik bo‘lsam, 
albatta amirul-mu’minin oldiga borib, odamlarni bundan qaytarish kerak ekanligini 
aytaman”, dedi. Shunda ibn Mas’ud Huzayfaga qo‘pol muomala qildi. Said g‘azablanib, 
o‘rnidan turib ketdi. Odamlar tarqaldilar. Achchiqlangan Huzayfa Usmon (r.a.) oldilariga 
borib, o‘zi shohid bo‘lgan ishlarning xabarini berdi: «Men xolis ogohlantiruvchiman, 
ummatni qutqaringlar»— dedi. Usmon (r.a.) sahobalarni yig‘dilar va ularga voqeani 
aytib berdilar. Ular bu voqeani katta xavf deb, hammalari Huzayfaning fikrini to‘g‘ri deb, 
topdilar. («Al-Komil» kitobi 2-jild 55-bet.) 
Yazid An-Naxa’iydan: “Valid bin Aqaba zamonida masjidda o‘ltirgan edim. Bu 

---

Toshkentdagi Usmon Mushafining tarixi. Shayx Ismoil Maxdum