Microsoft Word uchinchi sinfda murakkab masala ustida ishlash

 

 

 

 

---

 

46

X  u  l  o  s  a 

O’quvchilarni murakkab masalalarni yechishga o’rgatish 4-sinf 

matematikasining asosiy vazifalaridan biridir. Bunda amallar soniga nisbatan 

cheklanmaydi, ya'ni o’quvchi nafaqat ikkita, balki uchta va to’rtta 

ko'paytmalarning  yig’indisini  topish  talab etilgan, hayotiy masalalarni  yecha 

olishi  kerak. 

Tarkibli masalalarda sodda masalalarning barcha turdagi ko’rinishlari 

uchrashi mumkin. Tadqiqotimizda berilganlar bilan izlanayotganlar orasida 

bog’lanish  o’rnata  olish  ko’nikmasiga  nisbatan  talabni  ko’proq  qo’yuvchi  

bir qator yangi  masalalar  berish  nazarda  tutilgan. Bu masalalarni  o’rganish 

uchun  alohida dars qo'shimcha dars soatlari shart emas. Bunda o’qituvchi  

dastlab  masala haqida  tushuntirishlar  olib  boradi, so’ngra  o’quvchilar  o'zlari 

mustaqil  ishlashlari  uchun  metodik  tavsiyalar  taklif  qilishi   mumkin. 

Murakkab masala yechishda asosiy bosqichlarni quyidagicha belgilash 

mumkin: 

1. masalani o'qish; 

2. ma'lum  va  noma'lumlarni  aniqlash; 

3. qisqa  yozuv yoziladi; 

4. yechish  rejasi  tuziladi; 

5. yechish  bajariladi; 

6.  javob aniqlanadi:  

7. javob tekshiriladi. 

Masala  yechishda  materiallar  asosan  tevarak-atrofdan olinishi  

maqsadga muvofiq. Bizning tadqiqotimiz  obyekti  hisoblangan vaqtga doir, 

geometrik  va  idrok  qiluvchi masalalar  o’quvchilarni  masala  yechish  bilan 

birga  matematikani  yaxshi  o’zlashtirishiga  ham  xizmat  qiladi. 

“3-sinfda  murakkab  masalalar  ustida  ishlash”  mavzusi  yuzasidan  olib  

borilgan  tadqiqotlardan  quyidagi  xulosalarga  keldik: 

a)  boshlang’ich  matematika  kursida  matnli  masalalar, xususan, murakkab  

masalalar  yechish  alohida  o’rin  egallaydi 

---

 

47

b)  o’quvchilarni  baho, miqdor  va  qiymat, vaqt, tezlik, masofa  orasidagi  va  

boshqa  miqdorlar  orasidagi  mavjud  bog’lanishlar  bilan  tanishtirishda  

murakkab  masalalarning  ahamiyati  katta; 

c)  o’quvchilarni  murakkab  masalalarni  yechishga  o’rgatishning  ahmaiyati  

ular  ustida  ish  olib  borish  usullariga  bog’liq; 

d)  masalalar  ustida  ishlash  jarayonida  uni  turli  usulda  yechish  malakasini  

shakllantirib  borish  g’oyat  muhim; 

e)  murakkab  masalalar  yechishda  mulohaza  yuritishning  analitik  va  

sintetik  usulidan  foydalanish  o’quvchilarni  ancha  jiddiy  fikrlashga  

o’rgatadi; 

f)  fikrlashning  sintetik  usulida  o’quvchi  masaladagi  son  ma’lumotlaridan  

boshlab, izlanayotgan  ma’lumotga  qarab  tahlil  etishni  o’rganadi; 

g)  masalada  izlanayotgan  miqdordan  ma’lum  miqdorlarga  qarab  tahlil  etish  

orqali  analitik  usulda  yechish  malakasi  shakllanadi; 

h)  masalalar  yechishda  muammoli  vaziyatni  hosil  qilish  o’quvchining  

idrokini, fikrlashini  o’stiradi; 

i)  geometrik  mazmundagi  masalalar  ustida  ish  olib  borishda  

o’quvchilarning  geometrik  tasavvurlarini  o’stirishga, geometrik  figuralar  

ustida  ko’proq  amaliy  ishlar  olib  borish  lozim; 

j)  o’qituvchi  masala  yechishning  u  yoki  bu  usulini  qo’llaganda  didaktika  

tamoyillarini  hisobga  olishi  lozim.