Microsoft Word Tursunboyev S. O'zbek teatri tarixi. Majmua

«YORQINOY» HAQIDA MATBUOT SHARHI 
Xarakterli  tomoni  shundaki,  sahnaga  qo’yuvchi  va  teatr  jamoasi  dramaning  asosiy 
mazmuniga  zarar  yetkazmagan  holda,  uning  deyarli  barcha  personajlarini  saqlab 
konfliktning  mohiyatini  to’la  berib,  voqea-hodisalarni  qisqartirmasdan  yangi  spektakl 
yaratishga muvaffaq bo’lganlar. Bu katta ijodiy mehnat samarasidir. Rejissor «Yorqinoy»ni 
sahnalashtirishda  ikki  muhim  narsani  nazarga  oldi  va  ularga  jiddiy  urg’u  berdi.  Birinchisi 
asarning  «afsonaviy  tomosha»  ekanligi,  ikkinchisi  esa  hozirgi  zamon  uchun  saboq 
bo’ladigan jihatlaridir. 
Cho’lponning  o’zi  e’tirof  etishicha,  bu  asarning  yozilishiga  sabab  kampir  onaning 
«Totli va boy tili bilan ertak (cho’pchak) aytib» berishi bo’lgan. Shu sababdan ham butun 
spektakl  mohiyatidan,  personajlar  xarakteridan  va  qilmishlaridan,  voqea-hodisalarning 
tabiatidan  xalq  ijodining  ruhi  sezilib  turadi.  Binobarin,  spektaklda  romantizm  ustunlik 
qiladi.  Adolat  va  haqiqat  uchun  kurash,  chin  sevgini  muhofaza  qilib,  mehr-oqibat 
ko’rsatish, nohaqlikni keskin fosh etish romantizm qobig’iga o’rab aks ettiriladi. 

---

Po’lat  —  Yo. Sa’diyev  endi  itoatkor  bog’bon  emas,  isyonkor,  qalbi  qasos  o’ti  bilan 
to’lgan dovyurak inson. Yo. Sa’diyev qahramonining bu fazilatlarini, ayniqsa, O’lmas Botir 
bilan  bo’lgan  to’qnashuvlarda  yaqqol  ochib  beradi.  Qahramoni  ongidagi  keskin 
o’zgarishlar,  uning  mardligi,  jur’ati,  iste’dodli  aktyorimiz  talqinida  haqqoniy  ifoda  etib 
beriladi. Po’lat — Yo. Sa’diyev  mamlakatni titratgan, xonning o’ng qo’li bo’lgan raqibiga 
qarshi  qilich  ko’tarib  kelgan  O’lmas  Botirni  mag’lubiyatga  uchratishida  uni  ma’naviy 
jihatdan  taslim  qilishida,  haqiqat,  isbot  unga  juda  qo’l  keladi.  Dakang  xo’rozday  xovliqib 
kelib,  «vit»  etib  qochgan  bedanaday  bo’lib  qolgan  O’lmas  Botirning  asosiy  xususiyatlari 
ham  shu  sahnada  aktyor  G’.  Hojiyev  talqinida  o’z  aksini  topgan.  Ha,  Po’lat  — 
Yo. Sa’diyevda or-nomus, vijdon, imon juda kuchli. 
Artist  Z. Ashurova  boy  qizining  g’ururini  ham,  muhabbati  borasidagi  samimiylik  va 
ichki lirik tuyg’ularini ham jamuljam qilib tomoshabinlarga yetkaza olgan. Qahramonning 
ruhiy  kechinmalari  vaziyatga,  sharoitga  qarab  kechirgan  holatlari  yaqqol  ko’rinadi.  Po’lat 
bilan munosabatida mehr-oqibat qaynab toshsa, Kal (O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan artist 
H. Nurmatov)  bilan  esa  kinoya,  kesatiqlar  avj  oldirilsa,  Nishobsoy  begiga  (O’zbekistonda 
xizmat  ko’rsatgan  artist  P. Nosirov)  nisbatan  g’azab  o’tlari  favvoradek  otilib  chiqadi. 
Qahramondagi  bu  xususiyatlarni  Z. Ashurova  mahorat  bilan  bera  olgan.  Ayniqsa,  uning 
iste’dodi bek bilan bo’lgan munosabatda ko’zga yaqqol tashlanadi. Kal tomonidan aldanib, 
Bekning qafasiga tushib qolgan Yorqinoyning taqdiri qil ustida turadi. U o’zining nomusini 
saqlash  uchun  barcha  xiyla-yu  nayranglarni  ishga  solishi  tomoshabinlarga  haqqoniy  va 
ishonarli  qilib  yetkazilgan.  Aktyor  —  R. Yarashova  ham  Yorqinoy  obrazini  yaratishda 
jiddiy ishlagan, ayrim muvafaqqiyatlarga erishgan.