|
ASARNING 1959-YILGI SAHNAVIY TALQINI
HAQIDA O. SHARAFIDDINOV SHARHI
Mana, premyera kuni ham yetib keldi. Parda ochilib, voqea boshlanishi bilanoq,
tomosha zalini to’ldirib o’tirgan tomoshabinlar o’rtasidagi xushchaqchaq kulgi, ma’qullash
ovozlari eshitila boshladi. Quvnoq kulgi spektaklning oxirigacha to’xtamaydi.
Tomoshabinlarning bunday aktivligi — spektaklning ularga manzur bo’lganini ko’rsatuvchi
eng yaxshi belgi. Ha, Ramz Bobojonning «Tog’a-jiyanlar» komediyasi katta imtihondan
muvaffaqiyatli o’tdi, yangi bir dramaturg tug’ildi.
Yosh dramaturg o’z asari uchun kuchli dramatik asos topa olgan. Asardagi dramatizm
qurilish injeneri Jo’ra Sodiqovich, arxitektor Dilbarxon va qurilish boshlig’i
Mehmonxo’jayev o’rtasidagi munosabatdan kelib chiqadi.
Jamoatchilik ta’sirida Mehmonxo’jayevdagi illatlar asta-sekin yo’qola boradi va
pirovardida u yana quruvchilar safiga qaytadi. Dramaturg shu konfliktni rivojlantira borib,
qahramonlar xarakterini, ayniqsa, Mehmonxo’jayev xarakterini yaxshi ochishga muvaffaq
bo’la olgan. Salbiy qahramonlarning qilmishlarini fosh qilishda haqiqiy komediyaga xos
original priyomlar topgan. Bu ayniqsa, komediyaning uchinchi ko’rinishiga taalluqli.
Pensioner Fozil ota yangi bitgan uylardan biriga ko’chib kiradi va bu uylarning qanaqa
ekanini ko’rsatib qo’yish uchun Mehmonxo’jayev boshliq qurilish boshqarmasi xodimlarini
mehmonga chaqiradi. Shu uyni qurgan Mehmonxo’jayev suvoqlarning ko’chib ketganini,
bo’yoqlarning notekis chaplanganini, pollarning qing’ir-qiyshiqligini ko’rib rosa sharmanda
bo’ladi.
Tomoshabin sekretar qizning poshnasi pol yorug’iga tiqilib qolganini, Bo’riboyning
kastumiga devorning oqi yopishganini ko’rib rosa kuladi. Tutun tortmaydigan mo’rini
tuzataman deb, hamma mehmonlarning usti-boshi qopqora qurum bo’ladi. Ayniqsa, Fozil
ota pechkasining qora kuyasi Mehmonxo’jayevning aftiga qalin chaplanadi. Bularning
hammasidan tomoshabin zavqlanib kuladi, kuladigina emas, kulgisi bilan qurilish
ishlaridagi mana shunday kamchiliklarni, «qo’ldan ketguncha, egasiga yetguncha» qabilida
ish ko’ruvchilarni sharmanda qiladi.
Umuman, pyesadagi komizm puxta asosga ega. Bu komizm yuqoridagi kabi
situatsiyalar orqaligina emas, ayrim komik xarakterlar orqali ham kuchaytiriladi. Bu
jihatdan pyesadagi bo’yoqchi Soqijon bilan suvoqchi Boqijon obrazlari diqqatga
sazovordir. Ularning qilmishlari, so’zlari, voqealarga ishtiroki tomoshabinda katta kulgu
tug’diradi.
«Tog’a-jiyanlar» spektaklida biz yana bir bor «Hamza» teatrining chinakam talantlarga
boy ijodiy kollektiv ekanligiga amin bo’ldik. Komediyadagi bosh rolni —
Mehmonxo’jayev rolini o’ynagan O’zbekiston xalq artisti L. Nazrullayev obrazning
takrorlanmas xususiyatlari, individual qiyofasi orqali tomoshabinga yetkazishga muvaffaq
bo’lgan. Artist xalqdan ajralgan, manmanlikka berilgan, lekin o’zini xalqqa mehribon qilib
ko’rsatishga urinuvchi burokrat boshliq uchun juda xarakterli detallar, harakatlar topa
olgan.
Mehmonxo’jayevning oldiga ko’pdan beri ko’rishmagan qadrdoni keksa usta Fozil ota
keladi. Mehmonxo’jayev u bilan biroz suhbatlashadi. Fozil ota ketishga qo’zg’alarkan, unga
murojaat qiladi: «Qani, bir choy qilib beray, otaxon». Shu so’zlarni aytar ekan, artist soatiga
qaraydi. Uning intonatsiyasidan, soatiga qarashidan, «Tezroq keta qolsang-chi, rosa vaqtni
olding-ku» degan ma’no anglashilib turadi. Bunga o’xshash muvaffaqiyatli topilgan detallar
L. Nazrullayev ijrosida ko’p uchraydi.
O’zbekiston xalq artisti Nabi Rahimov ijrosida ekspeditor Bo’riboy obrazi ham juda
jonli chiqqan. Bu obrazni talqin qilishda aktyor, ayniqsa mimikadan va intonatsiyadan juda
ustalik bilan foydalanadi. Bo’riboyning laganbardorligi, shilqimligi, muttahamligi
aktyorning har bir qarashida, har bir qilig’ida, har bir imosida sezilib turadi.
Soqijon va Boqijon rollarini ijro etgan O’zbekistonda xizmat ko’rsatgan artist
G’. A’zamov va O’zbekiston xalq artisti S. Tabibullayevning komik qobiliyatlari juda
zavqlantirdi. Xususan, G’. A’zamov o’z ijodiy manerasiga sodiq qolgan holda, bu
spektaklda ham yorqin komizm bilan ajralib turadigan obraz yarata olgan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
