Microsoft Word traktor va avtomobillar konstruktsiyasi doc

Rasm. Elektron transmissiyaning umumiy ko'rinishi.

Avtomobil transmissiyasi burovchi (aylantiruvchi) momenti dvigateldan yetaklovchi g'ildiraklarga uzatish uchun xizmat qiladi. Bunda uzatilayotgan aylantiruvchi moment miqdor jihatidan o'zgaradi va belgilangan nisbatda yetaklovchi g'ildiraklar orasida taqsimlanadi.
4-rasmning b ko’rinishida ZAZ-968 “Zaparojes”, kuch uzatmasining tizmali chizmasi berilgan. Bunda kuch uzatma avtomobilning orqa qismida dvigatel 1 bilan birga bir blokda joylangan bo’lib, ularga ilashish muftasi 2, uzatmalar qutisi 3, yetakchi ko’prik 5 ning ichida joylashgan asosiy uzatma, differensial mexanizmi va yarim o’qlar kiradi.
4-rasmning c ko’rinishi VAZ-2108, 2109 “Jiguli” yoki Moskvich-2141 zamonaviy yengil avtomobillarga mansub bo’lib, bunda esa avtomobilning old qismida o’rnatilgan dvigate kuch uzatma bilan bir butun qilib yig’ilgan holda joylashtirilgan.
Keltirilgan kuch uzatmalarning tizimli chizmasida uzatmalar qutisi va yetaklovchi ko’prik bir blokda joylashtirilganligi sababli, kardanli uzatma bo’lmaydi. Lekin, bunda yetaklovchi g’ildiraklarning tezliklari bir xil bo’lgan kardanli sharnir 6 li kardan uzatma xizmat qiladi. Agarda avtomobil asosan takomillashtirilmagan og’ir yo’l sharoitida harakatlanishga mo’ljallangan bo’lsa, yetakchi g’ildiraklar o’rnatilgan o’qlar soni ikkita, uchta va ba’zan to’rtta ham bo’lishi mumkin. Bu holarda dvigatelning burovchi momenti yetakchi ko’prik g’ildiraklarining hammasiga yoki ketingi ikkita ko’prik g’ildiraklariga uzatiladi. Bunday avtomobillarda g’ildiraklar formulasi (4x4, 6x4, 6x6, 8x8) bo’lishi mumkin.
2-MAVZU: ILASHISH MUFTALARI
Reja:

1. 
   Traktor va avtomobillarning ilashish muftalari vazifasi va turlari
   
2. 
   Ikki oqimli ilashish muftalari
   
3. 
   Gidromuftalar
   
4. 
   Ilashish muftalarining mexanik, servomexanik, gidromexanik yuritmalari
   
5. 
   Mustaqil quvvat olish vallarining yuritmalari
   

1. Ilashish muftasi.
Ma'lumki, avtomobil harakatlanishi uchun dvigatel valida xosil bo’layotgan burovchi moment oshiqcha tebranishlarsiz muttasil ravishda yetakchi g’ildiraklarga uzatilishi lozim. Buning uchun avtomobilning o’rnidan ravon (silkintirilmasdan) qo’zg’alishini, dvigatelning validan yetakchi g’ ildiraklarga uzatilayotgan burovchi momentning qiymatini sekin - asta uzluksiz ko’paytirishni ta'minlash kerak bo’ladi. Aks holda burovchi momentni muttasil uzatish jarayoni yo’qoladi. Bundan tashqari, avtomobil turli yo’l sharoitida yurganda uning yetakchi g’ildiraklarga uzatilayotgan burovchi momentning qiymatini sekin - asta uzluksiz ko’paytirishini ta'minlash kerak bo’ladi. Agarda bu jarayon bajarilmasa, kuchning kattaligini o’zgartirish va uni uzatish qiyinlashadi va dvigatel o’chib qolishi mumkin. Bu vazifalarni bevosita va uzluksiz bajarish uchun dvigatel bilan kuch uzatmani kerakli paytda birga ilashtiruvchi yoki ajratib qo’yuvchi tuzilma - ilashish muftasi kerak bo’ladi. Demak, ilashish muftasi uzatmalarni almashtirishda kuch uzatmani dvigatelning tirsakli validan qisqa muddatga vaqtincha ajratish va ravon qo’shish vazifasini bajaradi. Bundan tashqari, ilashish muftasi kuch uzatma detallarini dvigatelning har bir maromda ishlashi natijasida sodir bo’luvchi oshiqcha kuchlanishlardan saqlab, ularning ishonchli ishlashini ta'mirlaydi. Ilashish muftasi yetaklovchi va yetaklanuvchi qismlardan tashkil topgan bo’lib, dvigatel ishlaganda, yetaklovchi qismi doimo tirsakli val bilan aylanadi, yetaklanuvchi qismi esa ilashish muftasi dvigateldan ajratilishi bilanok aylanishdan to’ xtaydi. Yetaklovchi va yetaklanuvchi qismlarning ulanish vositasiga ko’ra friktsion ilashish muftasi ishlatilib, ular dvigatellarda burovchi momentni uzatmalar qutisiga o’zaro ishqalanuvchi - yetakchi va yetaklanuvchi disklar yordamida uzatadi. Demak, friktsion ilashish muftasining ishlash uslubi ishqalanish kuchlaridan foydalanishga asoslangan bo’lib, burovchi moment yetaklovchi (Mi) va yetaklanuvchi (Ma) disklarda o’zaro teng bo’ladi.
Ilashish muftasi uzatmani almashtirish yoki tormozlash vaqtida qisqa muddatga dvigatelni transmissiyadan ajratish hamda avtomobilni joyidan qo‘zg‘otish paytida ularni ohista qo‘shishga xizmat qiladi. Bundan tashqari, ilashish muftasi dvigatel ajratilmagan holda avtomobil keskin tormozlanganda yoki joyidan keskin qo‘zg‘olganda yuzaga keladigan ortiqcha yuklamalardan transmissiyani asraydi. Ilashish muftasi yetakchi va yetaklanuvchi disklar orasida vujudga keladigan ishqalanish kuchi hisobiga burovchi momentni kuch uzatmasiga uzatadi. TICO avtomobilida bir diskli, quruq, diafragma turidagi markaziy
bosuvchi prujinali va yetakchi diskda aylanma tebranishlarni so‘ndirgichi bor ilashish muftasidan foydalanilgan.
I 2