Microsoft Word статистика лотин 14. doc


 Dinamika qatorlari tahlil ko‘rsatkichlarini



Download 0,74 Mb.
Pdf ko'rish
bet97/108
Sana21.01.2022
Hajmi0,74 Mb.
#394471
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   108
Bog'liq
O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi s

8.3. Dinamika qatorlari tahlil ko‘rsatkichlarini  


 
92 
hisoblash usullari 
 
Dinamika  qatorlarda  hodisalarning  mutloq  o‘zgarishini  har  bir 
keyingi  darajadan  o‘zidan  oldingi  (zanjirsimon)  yoki  boshlang‘ich 
daraja miqdoridan ayirish bilan topiladi. 
a) Zanjirsimon usulda  
1


=

i
i
i
Д
Д
Д
 
Bunda

Di  =  i  darajaning  mutloq  o‘zgarishi  (ko‘payishi  yoki 
kamayishi) 
Di - taqqoslanayotgan joriy davr darajasi; 
Di – ta
qq
oslama oldingi davr darajasi; 
 
b) Bazis usulda  
0
Д
Д
Д
i
б

=

 
Bu yerda D
0
 - taqqoslanadigan bazis davr darajasi. 
Mutloq  o‘zgarishlar  xodisalarning  taqqoslanayotgan  davr  ichida 
qanchalik  o‘zgarganligini:  qo‘shilgan  (ko‘paygan)  yoki  kamaygan 
miqdorlarini  ko‘rsatadi.  Dinamika  qatorlari  qaysi  o‘lchov  birliklarida 
bo‘lsa, mutloq o‘zgarishlar ham o‘sha o‘lchovda olinadi. Shuning uchun 
ham mutloq o‘zgarishlar xodisalardagi o‘zgarishlarning sifat mohiyatini 
to‘liq  ifodalamaydi.  Buning  uchun  dinamika  qatorlar  o‘zgarishining 
nisbiy ko‘rsatkichlari: o‘sish yoki  kamayish sur’atlarini aniqlash lozim. 
O‘zgarish  sur’atlari  (Us)  qator  darajalarining  birining  ikkinchisiga 
nisbati  bilan  hisoblanadi.  Agarda  foizlarda  hisoblash  zarur  bo‘lsa,  100 
ga  ko‘paytiriladi.  
a) Zanjirsimon usulda:  
;
100
x
Д
Д
Усз
i
i
=
 
b) Bazis usulda:              
;
100
100
:
0
0
1
x
Д
Д
ёки
х
Д
Д
Усб
i
=
=
 
 
Demak,  zanjirsimon  usulda  hisoblangan  o‘zgarish  sur’ati  (Usz) 
xodisalarning  har  bir  lavr  mobaynida  o‘zgarish  (o‘sish  yoki  kamayish) 
intensivligini  ko‘rsatsa,  bazis  o‘zgarish  esa  tahlil  qilinayotgan  davr 
mobaynida  qanchalik  o‘zgarganligini  (o‘sgan  yoki  kamaygan) 
ko‘rsatadi. 
Xodisalar  o‘zgarishining  qo‘shimcha  o‘sish  (kamayish)  sur’ati 
ko‘rsatkichlari    ham  aniqlanadi.  Qo‘shimcha  o‘sish  (kamayish)  sur’ati 
taqqoslanayotgan bazis darajadan necha foiz (necha birlikga) ko‘p yoki 


 
93 
kam ekanligini bildiradi. 
Qo‘shimcha  o‘sish  (kamayish)  sur’ati  ham  2  xil  usulda: 
zanjirsimon  va  bazisli  usullarda  hisoblanishi  mumkin.  Zanjirsimon 
usulda  keyingi  davr  darajasidan  o‘zidan  oldingi  davr  darajasini  ayirib, 
o‘zidan oldingi darajaga bo‘lib, natijani 100 ga ko‘paytirib topamiz. 
a) 
1
1
усз
100
)
(
К




=
i
i
i
Д
Д
Д
  
bu yerda: Qo‘sz - qo‘shimcha o‘sish sur’ati zanjirsimon.  
Bazis usulda har bir keyingi davr darajasidan boshlang‘ich (bazis) 
davr  darajasini  ayirib,  natijani  bazis  davr  darajasiga  bo‘lib,  100  ga 
ko‘paytirib topamiz. 
b)  Ya’ni 
0
0
усб
100
)
(
К
Д
Д
Д
i


=
  bu  yerda:  Qo‘sb  -  qo‘shimcha  o‘sish 
sur’ati, bazisli. 
Bu ko‘rsatkichlarni o‘zgarish sur’atlari (o‘sish yoki kamayish) dan 
100 ni ayirish yo‘li bilan osongina ani
q
lash mumkin. 
a) Qo‘sb  = O‘sz - 100;           
 
 b) Qo‘sb = O‘sb - 100; 
 
Dinamika  qatorlarining  o‘zgarish  ko‘rsatkichlarini  hisoblaganda 
bir  foiz  o‘sish  yoki  kamayishning  mutloq  mohiyati  hisoblanadi.  Bu 
degan  o‘zgarishning  (o‘sish  yoki  kamayishning)  1%  qancha  miqdorni 
tashkil  etadi.  Bu  ko‘rsatkichni  bazis  usulda  hisoblangan  barcha 
o‘zgarishlar  bo‘yicha  aniqlashning  mohiyati  yo‘q.  Chunki  barcha 
o‘zgarishlar bo‘yicha 1,0% o‘zgarish bir xil chiqishi mumkin. Umuman 
bir  foiz  qo‘shimcha  o‘zgarish  (o‘sish  yoki  kamayish)  ning  mutloq 
miqdori  mutloq o‘zgarish (o‘sish yoki kamayish) darajasini qo‘shimcha 
o‘zgarish (o‘sish yoki kamayish) sur’atiga bo‘lib topiladi. 
 
ус
К
Д
узгариш

=
%
1
                  
Dinamika  qatorlarni  tahlil  qilish  ko‘rsatkichlarini  hisoblashni 
quyidagi  misolda  ko‘rib  chiqamiz.  Misol:  Korxonaning  besh  yil 
mobaynidamahsulot  ishlab  chiqarish  bo‘yicha  ko‘rsatkichlari  berilgan. 
Ushbu  ko‘rsatkichlar  asosida  mutloq  o‘zgarish  (o‘sish  yoki  kamayish) 
o‘zgarish sur’atlari (O‘s), qo‘shimcha o‘zgarish sur’atlari (Qus) va bir foiz 
o‘zgarishning 
(o‘sish 
yoki 
kamayishining) 
mutloq 
miqdorlarini 
hisoblaymiz. 
 
Dinamika qatorlar o‘zgarishining asosiy ko‘rsatkichlarini hisoblash 
 


 
94 

Download 0,74 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   108




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish