Microsoft Word статистика лотин 14. doc

7.1. Xodisalar o‘rtasidagi bog‘lanishlarning turlari, shakllari 
va bog‘lanishlarni o‘rganishning asosiy usullari 
 
Tabiat va jamiatdagi barcha xodisalar va jarayonlar bir - biri bilan 
uzviy  ravishda  bog‘langan  bo‘lib,  bu  xodisa  va  jarayonlardan  birining 

---

 
77 
o‘zgarishi, albatda ikkinchisining o‘zgarishiga olib keladi. 
Belgilar o‘rtasidagi bog‘lanishlarning harakteriga qarab funksional 
va korrelyatsion bog‘lanishlarga bulinadi. 
Bog‘lanishlar  yo‘nalishiga  qarab  esa,  to‘g‘ri  va  teskari 
bog‘lanishlarga  bo‘linadi.  Analitik  ifodalarning  ko‘rinishlariga  qarab 
bog‘lanishlar  to‘g‘ri  chiziqli  bog‘lanishlarga  va  egri  chiziqli 
bog‘lanishlarga bo‘linadi. 
Bir o‘zgaruvchan belgining har bir qiymatiga boshqa o‘zgaruvchan 
belgining  aniq  bitta  qiymati  mos  keluvchi  bog‘lanishlarga  funksional 
bog‘lanishlar  deb  aytiladi.  Funksional  belgilarning  eng  muxim 
xususiyati  shundaki,  bunday  bog‘lanishlarda  barcha  omillarning  to‘liq 
ro‘yxatini, ularning natijaviy belgi bilan bog‘lanishini to‘liq ifodalovchi 
tenglamasini yozish mumkin.  
Funksional  bog‘lanishlarni  sxematik  tarzda  quyidagi  tenglama 
bilan ifodalash mumkin: 
 
Yi = U (xi) 
bu yerda: Yi - natijaviy belgi; 
    Xi - omil belgisi; 
   U (xi) - bu belgilarning ma’lum funksional bo
¼
lanishidir. 
 
 
Funksional bog‘lanishlarni to‘liq, aniq, “qattiq” bog‘lanishlar 
deyiladi.  Funksional  bog‘lanishlar  matematika,  fizika  va  boshqa  tabiiy 
fanlar tomonidan o‘rganiladi. 
Funksional  bog‘lanishlar  turli  -  tuman  bo‘lib,  ijtimoiy  -  iqtisodiy 
faoliyatda  amaliy  jixatdan  uchramaydi.  Odatda  omil  belgining  aniq 
qiymatiga  natijaviy  belgining  bir  qancha  turli  qiymatlari  to‘g‘ri  keladi. 
Bunday  bog‘lanish  statistikada  korrelyatsion  (correlatio  -  lat  - 
narsalarning o‘zaro nisbatini anglatadi) bog‘lanish deb aytiladi. Ularning 
harakterli  xususiyati  shundaki,  natijaga  ta’sir  qiluvchi  barcha 
omillarning to‘liq ruyxatini aniqlash qiyin, faqatgina formula yordamida 
korrelyasion  bog‘lanishlarning  faqat  taxminiy  ifodalarini  yozish 
mumkin,  xolos.  Korrelyatsion  bog‘lanishni  quyidagi  tenglama  bilan 
ifodalash mumkin: