|
www.ziyouz.com
кутубхонаси
65
— Yusuf Galievich, pulemyotchingiz Madaminbekka o‘q uzmoqchi bo‘lganda nima uchun uni
to‘xtatib qoldingiz?
— Men qahramonlarning qotili emas, muxlisiman, Mixail Vasilevich. Haqiqiy harbiylar va
sarkardalar jasur kishilarni, qahramonlarni garchi u dushman bo‘lsa ham hurmat qiladilar!
Frunze g‘azablandi-yu, ammo negadir e’tiroz bildirishga jur’ati yetmadi.
Tatar brigadasining mutassil hujumlari oqibatida Andijon taraflarda jang qilayotgan, hali
Madaminbek bayrog‘i ostidan chiqib ketmagan Parpibek va uning qo‘l ostidagi bir qancha qo‘rboshilar
qurollarini tashlab, qizillar bilan sulh tuzishga majbur bo‘ldilar.
Shu tariqa qizil qo‘mondonlik Andijon muzofotini o‘z qo‘liga olgach, navbatdagi hujumni
Qo‘qonga qaratdi. Qo‘qon atrofida jang olib borayotgan Islomqul Polvon qizillarga qarshi shiddat
bilan jang qildi. Biroq, janglar davomida ko‘pgina yigitlaridan ayrilib, vaqtincha Isfara tomon
chekinishga majbur bo‘ldi.
Ergash Qo‘rboshining sovetlar bilan tuzgan sulhi mustahkam bo‘lmasa-da, bir qancha vaqt faol
harakat qilmay Bachqirda turib qolgani yuqoridagi boblarda bayon etilgan edi. Shunga qaramay,
qo‘mondonlik Ergash Qo‘rboshi va uning yigitlarini xavfli hisoblab, o‘rtadan ko‘tarib tashlashga qaror
qildi.— Sovet hokimiyatiga qarshi birinchi bo‘lib qurol ko‘targan Ergash Qo‘rboshi bamisoli
yaralangan bo‘ri, — dedi qo‘mondonlardan biri Safonov,— u jarohatlarining bitib ketishini kutib, kuch
yig‘ib yotibdi. Kunlardan birida uyasidan chiqib, to‘satdan hujum qilib qolishi hech gap emas. Shu
tufayli uyasida yotgan joyida tappa bosishimiz kerak.
Yanvarning oxirlarida tatar diviziyasining bir polki va Ernest Kujelo baynalminal (internatsional)
brigadasi Bachqirni o‘rab oldi. Ergash Qo‘rboshi hali o‘zining jarohatlari ta’sirida yotgan bir payt edi.
Yo‘llar ustiga qo‘yilgan yigitlar qizillarning yaqinlashib kelayotgani haqida xabar olib kelishgach,
qo‘rboshi mudofaaga tayyorlanish haqida farmon berdi. Yigitlardan bir nechtasi – ovchilariga
qishloqqa ulanib ketgan chakalakzor va qamishzorga borib, ov qilish buyurildi. Omborlarda saqlanib
turgan, yog‘langan pulemyotlar va ikkita kichik dala to‘pi olib chiqilib, qarorgoh atrofiga o‘rnatildi.
Uy-uylariga javob so‘rab ketgan yigitlarni yig‘ib kelish uchun odamlar yuborildi.
Nihoyat, qizillar qishloq ostonalariga yetib kelib, jang boshlab yubordilar. Ular, “Ergashni tappa
bosib, olib ketamiz” deb o‘ylashgan edi, biroq o‘ylari xom chiqdi. Jang shiddat bilan ikki kecha ikki
kunduz davom etdi. Ergashbekni osonlikcha yanchib tashlashga ko‘zi yetmay qolgan qizil komandirlar
Qo‘qondan qo‘shimcha kuch so‘rashga majbur bo‘ldilar. Qo‘shimcha kuchlar yetib kelgach, ularning
qo‘li baland kela boshladi. Ergashbek qurshovni yorib chiqish uchun bir necha marta harakat qildi.
Buning iloji bo‘lmagach, ovchi yigitlarga to‘ng‘izlarni to‘qayga haydash haqida buyruq berdi. Ovchilar
itlar yordamida chakalakzor ichi bilan to‘ng‘izlarni to‘qay tomon haydadilar. Changalzor ichidan
favqulodda baland shovqin, butalarning qarsillashi, qamishlarning shovullashini eshitgan qizillar
“Ergash bo‘lsa-bo‘lmasa chakalakzor ichi bilan qochib chiqmoqda” deb o‘ylab, barcha kuchlarini
o‘sha tomonga tashladilar va natijada soy bo‘yidagi yo‘l ochilib qoldi. Ergashbek fursatdan foydalanib,
soy bo‘ylab yurib, katta chakalakzor orqali Sirdaryoga chiqib oldi va daryodan otda kechib o‘tib, toqqa
chiqib ketishga muvaffaq bo‘ldi. Shundan so‘ng u Bachqirga qaytib qadam bosa olmadi, zero, bu yerga
bir necha qizil armiya polklari joylashtirildi.
Shu tariqa, 1920 yil boshlanishida zafar ma’budasi vaqtincha qo‘rboshilardan arazlab, qizil
qo‘mondonlarga moyillik bildirdi. Shermuhammadbek nafas rostlash uchun Oloyga chiqib ketishga
majbur bo‘ldi, Madaminbek katta talafot berdi, uning ittifoqchisi Monstrov qizillarga o‘tib ketdi, bir
qancha qo‘rboshilar sulh tuzdilar. Andijon, Namangan, Ho‘qand muzofotlarining katta qismi qizillar
nazorati ostida qoldi, go‘yo intihoning ibtidosi yetib kelganday bo‘ldi...
Do'stlaringiz bilan baham: |
