Microsoft Word shajarayi xorazmshohiy lotin ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

30

hamul sakkiz raxnada sakkiz to‘pni qo‘yub, qal’aga to‘p otmoq bunyod etdi. 

Xon hazratlari qozi Muhammad Latif qozi askarni elchn qilib, muhabbatnoma bilan Qaufmanning 

tarafiga yubordilar. Qozi borib Kaufmanni ko‘rub nomani berdi. Mazmuni bu erdikim: «Kaufman 

general guburnaturning ma’lumlari bo‘lsinkim, bizlar burundin siz jamoa bila do‘st erduk, alhol ham 

hamul do‘stlikda sobitqadamdurmiz. Bu bo‘lg‘on bir miqdor urushlar ham bizning xohishimiz bila 

bo‘lg‘on ermasdur. Turkman jamoasi bir g‘ayur xalqdurlar. Olarg‘a daxl etmang desak ham qabul 

qilmay, mundog‘ hodisalarni barpo qildilar. Emdi tavaqqu’ uldurkim, mundog‘ ishlarni e’tibor etmay 

burung‘i do‘stliqni dushmanliqg‘a mubaddal etmagaylar

141

. Xush kelibdurlar. Bizga bir necha kun 

muhlat bergaylar, tokim, olarning shonlariga loyiq giyofat asboblarin muhayyo qilg‘aymiz va 

ko‘nglimiz tilaganicha mehmonnavozliq amurin taqdimg‘a yetkurganmiz va muhlat muddatida qadam 

ranja qilib kelib bizning havlimizga tushub, bizga minnat qo‘yg‘aylar, vassalom». 

Kaufman bu so‘zga quloq solmay elchini Bennl Gavharmurod qaytarib kelib, Xevaqning ikki 

yarim milligida bir yerga tushdi. Vaqtekim, Galavachof shaharga to‘p otmoq boshladi, shahar ahli ham 

qal’aning xokrezida turub Rusiya askariga to‘p va miltiq otar erdilar. Rusiya to‘pining kunforalari 

qalaning ustida yorilib, ba’zi joylarni o‘t ola berdi. Muhammadmurod devonbegining Qutlimurodboy 

otlig‘ o‘g‘lig‘a ham o‘q tegib shahid bo‘ldi. Xon hazratlari sarosima bo‘lub, Amir to‘ra va Inoqbek va 

Muhammadmurod devonbegi va Ya’qubboy va g‘ayruhumni chaqirib maslahat etib, yurtin Rusiyaga 

taslim etib, sulh qilmoqg‘a qaror berdilar. Ondin so‘ng bu mazmuida noma yozib, Eltuzar inoqni elchi 

qilib Kaufmanning tarafiga yubordnlar. Ondin so‘ng xon hazratlari ko‘rdilar, to‘plarpnng o‘qlari 

qal’ani xarob etib boradur. Muhammadmurod devonbegi va Yusuf mahram va Abdusattor sayis va 

Abdullo bangi bila o‘zlari Urganch darvozasidin chiqib qal’a kenoridin g‘arb tarafiga yurush etdilar, 

tokim, Rusiya askarining atroflarida yurugon o‘zbekiya va tarokima tavoyifidin

142

 kishi topib, shoyad 

olar bila nav’i mudofaa eta olsalar, etgaylar. Yonlarida bulardin boshqa ham bir miqdor navkar otlilari 

bor erdi. Mullo Orif alayh ur-rahmaning javori

143

 shariflarigacha borib, atrofni justijo‘ qildurub kishi 

topa olmadilar. Ondin so‘ng noiloj bo‘lub Toshoyoq darvozasig‘a kelib, vna shaharga kirmakchi 

bo‘ldilar. Abdulqodir to‘ra kirguzmadi. Xon hazratlari bnldilarkim, hol nedur, bizzarura, Sirjaliga 

borib Bobo mehtarning havlisiga tushtilar va bir oqshom ul yerda bo‘lub, ertang ismi Mahmud ota 

alayh ur-rahmaning javori shariflarig‘a bordilar. Ul yerda yamutlardin bir jamoa haromzodalar jam’ 

bo‘lub maslahat bila ul hazratning amvollarining toroji qasdida bo‘ldilar. 

Ul vaqtda yamut Oq Salox mengli oliy sardorning ug‘li Sori sardor kelib yamutlarning bu 

andishalaridin ogoh bo‘lub, xon hazratlarini olib, Azmexsharda o‘z ovbasig‘a kelturdi. Tamomi 

Azmexshar qabilalari ul hazratga e’zozu ikromlar etib, har kim o‘zining qudrati yetganicha tuhfavu 

peshkashlar olib borib, ul hazratni ko‘rdilar. Ul hazrat axlig‘a ketmakniig saddida bo‘ldilar. Sori sardor 

mushaku mutahharavu tamomi safar asbobi saranjomin tutmoqg‘a muqayyad bo‘ldi.