Microsoft Word Saniyazova doc

I’lapi’sh
- i’laqa bali’g’i’ni’n’ su’yegi az tu’ri. J i’rtqi’sh bali’q, tu’rli 
bali’qlar, quslar, suwda jasaytug’i’n su’t yemiziwshiler menen de 
awqatlanadi’. Mis: Kemege u’lken i’laqani’ bagor menen salatug’i’nlig’i’ 
ha’mme bali’qshi’g’a da ma’lim. (A.Bekmuratov) 
4) Qara jal-
i’laqa bali’g’i’ni’n’ kishilew tu’ri. Bul bali’qti’n’ ren’ine 
qaray atalg’an bolsa kerek. Sebebi ko’ldegi i’lay, qara suwda jasap solay 
atalg’an. Qara jal a’debiy tilde i’laqa so’zine sinonim si’pati’nda da 
qollani’ladi’. Mi’sali’: Qarmaqti’ i’laqani’n’ awzi’nan wo’tkerip alg’annan 
keyin ja’ne soqi’ menen urasan’, urg’anda da basi’na urg’an menen hesh ku’sh 

---

24
bermeydi, soni’n’ ushi’n qarajaldi’n’ asti’n’g’i’ iyegine uri’w kerek. 
(A.Bekmuratov) 
5) 
Meshel-
i’laqa bali’g’i’ni’n ’ kishkene tu’ri. Bul bali’qti’n’
“meshel” atamasi’ menen atali’wi’na qi’zi’g’i’p ko’rgenimizde, bizde 
meshel so’zi ju’re almaytug’i’n, qoli’nan hesh qanday is kelmeytug’i’n, 
uqi’psi’z degen ma’nilerde qollani’lip ju’ripti. Bul bali’qti’n’ da ayi’ri’m 
qa’siyetlerine qarap usi’lay atag’an bolsa kerek. Sebebi, bul atamag’a 
baylani’sli’ qaraqalpaq tilinin’ leksikasi’nda ani’g’iraq hesh qanday 
mag’luwmat ushi’ratpadi’q. Sonday-aq, ko’lemi u’lken, salmaqli’ bali’qlar 
qatari’na bekire, shortan bali’qlari’n kirgizsek boladi’. 
6) 
Bekire-1
25-175 sm uzi’nli’qqa iye, 19-31 kg salmaqqa iye boli’p 
keledi.
Bekire, sazan ushi’n awlari’ bardi’ 
Qast yetken kisige dawlari’ bardi’.
7
) Shortan
- 60-70 sm uzi’nli’qqa iye, 4-5 kg salmaqqa iye boli’p 
ayi’ri’mlari’ 1,5 m boli’p 30 kg g’a shekem wo’sedi.
Mi’sali’: Shabaq bolar an’li’g’ani’ shortanni’n’. 
Bekire, shortan si’yaqli’ bali’qti’n’ bul tu’rleri Aral ten’izindegi 
apatshi’li’q sebepli joq boli’p ketiw aldi’nda tur. Ha’zirde tek g’ana suw 
qorlari’nda g’ana ushi’rasadi’.
8) 
Shoqi’r bali’q
- teni’zde ju’zetug’i’n, uzi’n tumsi’qli’ u’lken bali’q. 
Shoqi’r- Kaspiy ten’izinen Aralg’a son’g’i’ ji’llar ishinde a’kelip jiberilgen. 
Sonli’qtan Kaspiy ten’izindegi bali’qshi’ qazaqlar tilinde qalay atalatug’i’n 
bolsa solay bizge de kelip kirgen boli’wi’ kerek. Jergilikli xali’q usi’lay ataydi’. 
Bul bali’qta bali’qti’n’ osetr tu’rine jatadi’. Buni’n’ tumsi’g’i’ uzi’n, yetinde 
tikeni bolmay, tek shemirshekten turadi’.Salmag’i’ 10 kg boli’p ji’rtqi’sh 
bali’qlar qatari’na kiredi.Moynaq govori’nda “shoqi’r” formasi’nan go’ri
“severyuga” dep atalatug’i’ni’n bayqadi’q.

---

25
9)