Microsoft Word рақобат, ЎҚув қЎлланма. 11111docx docx

«Рақобат»нинг турли иқтисодиёт шароитларидаги қиёсий 
тавсифномаси 
Маъмурий-буйруқбозлик 
иқтисодиёти шароитида 
Эркин 
бозор 
иқтисодиёти 
шароитида 
•
Рақобат «социалистик мусобақа» 
билан 
алмаштирилиб 
келинди. 
«Рақобат» 
сўзини 
ишлатиш 
тақиқланар эди. 
•
Мусобақа ким ўзиш, ким яхши 
натижаларга эришиш учун бўлган 
қалбаки беллашув эди. Чунки 
эришилмаган 
ютуқ 
ва 
бажарилмаган 
кўрсаткичларга 
эришилиши 
«рақамлар»да 
•
Рақобат 
рағбатлантирувчи 
иқтисодиётни ҳаракатга солувчи 
кучдир. Шу сабабли у бозор 
иқтисодиёти механизмида асосий 
ўрин олади. 
•
Рақобат режалаштирилмайди ва 
қаттиқ назорат остига олинмайди. 
Рақобатчиликни бозордаги:
-
талаб ва таклиф; 
-
нарх-наво; 
8
Абдуллаев Ё. Бозор иқтисодиёти асослари: 100 савол ва жавоб. – Т.: «Меҳнат», 1997, 57-58-б. 

---

39 
таъминланарди. 
•
Социалистик 
мусобақадаги 
мажбурий сафарбарлик усули: 
-
ташаббускорлик 
руҳини 
сўндирарди; 
-
сифатини яхшилаш ва ишлаб 
чиқариш 
харажатларини 
пасайтириш имконини бермас эди; 
-
«ялпи маҳсулот» мафкураси 
ҳукумронлигида 
мусобақа 
кўрсаткичлари кўпинча миқдорий 
кўрсаткичларга қараб бажарилар 
эди.
-
олигополия ва монополия 
даражаси; 
-
давлатнинг 
антимонопол 
сиёсати белгилайди. 
•
Рақобатда 
мажбурий 
сафарбарлик бўлмайди. Бу ерда 
ҳалол 
ва 
эркин 
иқтисодий 
рақобатни ривожлантириш эвазига
ишлаб 
чиқарувчилар 
устидан 
харидорларнинг 
ҳукмронлиги 
ўрнатилади. 
 
Таниқли америкалик олим М.Е.Портернинг тадқиқотларига кўра, 
алоҳида бозордаги рақобатнинг ҳолатини бешта рақобат кучи орқали 
тавсифлаш мумкин: