Microsoft Word рақобат, ЎҚув қЎлланма. 11111docx docx

Корхона (фирманинг) маълум бир давр мобайнида стратегик ҳолатини 
бахолаш қуйидаги кўрсаткичларга асосланади: 
1.
Корхона (фирманинг) 
нисбий ўлчами;
2.
Корхона (фирманинг) 
ўсиши; 
3.
Бозордаги товар ва хизматларни сотишдаги улуши;
4.
Бозордаги позицияи; 
5.
Корхона (фирманинг) 
солиштирма рентабеллиги; 
6.
Соф даромади; 
7.
Корхона (фирманинг) 
технологик ҳолат; 
8.
Ташқи кўриниши; 

---

46 
9.
Раҳбарият ва перонал (кадрлар).
Рақобатнинг баҳоланмайдиган омиллари қаторига товарлар сифати ва 
реклама киради ва улар индивидуал ёки алоҳида хусусиятларга эгадир. 
Дифференциация 
маҳсулотнинг 
ўз 
маълум 
хусусиятлари 
асоида 
шаклланиши, масалан, 
алоҳида хусусиятлар
- фирма маркаси, фирма номи, 
қадоқлаш ёки тара (агар улар бўлса) бўйича ёки сифат, шакл, ранг, стиль 
асосида 
индивидуал хусусиятлари
билан белгиланади. 
Дифференциациялашган маҳсулот баҳо муаммоси рақобатли талаб ва 
ҳаражат эгри чизиқлари доирасига киритилиши мумкин эмас, бу аввалдан 
хулосалардаги хатоларга олиб келади; баҳо ҳаддан ташқари паст, ишлаб 
чиқариш масштаби - жуда катта, корхоналар сони - жуда кичик бўлиб 
чиқади. Бундан ташқари рақобатнинг яна иккита жиҳати: дифференциация 
ва сотиш ҳаражатлари бўтунлай тушиб қолади. Шу сабабли баҳоларни тўла 
билмаслик маҳсулотга талаб эластиклиги (қайшиқоқлик)ни пасайтиради, бу 
эса реклама талабнинг эластиклигини ошириши, баҳолар рақобатини эса 
анча кенг қилишига ўхшайди ва баҳолар ёрдамида талаб этиладиган 
қўшимча ҳаражатларни қоплайди.
Рақобат кураши эволюцияси товар сифатини оширади (буни патент, 
муаллифлик ҳуқуқлари, фирма ҳимоя белгилари, фирма алоҳида қадоқлаш 
усули, маҳсулот сифатини яхшилаш мақсадида, фирманинг қулай 
жойлашуви). Реклама эса, эркин рақобат шароитидан фарқли равишда, 
бозорлар қўшилиб кетишигайўл қўймайди.
Баҳоланмаган рақобат омиллари фирмани ҳаридорлар талабини 
қондириш учун янги имкониятлар қидиришга ундайди, уларга «ҳаваснинг 
пуллик қоидалари» ни сингдириб боради. 
Ишлаб чиқариш ва сотиш ҳаражатлари концепциясида ҳаражатлар 
фабрика доирасида товарларни ишлаб чиқаришга кетган сарфлардангина 
(биринчи) эмас деб қаралади. Транспорт (ташиш), сартировка (ажратиш), 
сақлаш, уйларга етказиш ҳаражатлари (иккинчи) мавжуд бўлиб, улар 
талабларни қондириш учун янада яхши қулайликлар яратади. Икки хил 

---

47 
кўринишдаги ҳаражат ўртасида чегара ўтказиш (ишлаб чиқариш 
ҳаражатлари, сотиш ҳаражатлари) таклиф ва талаб ўртасидаги фарқ каби 
қиймат назариясида фундаментал аҳамият касб этади. Сотиш ҳаражатлари 
маскур махсулотга талабни оширади, ишлаб чиқариш ҳаражатлари унинг 
таклифини оширади.