Microsoft Word педагогика тарихы кейинги вартант

Tayanısh túsinikler: 
Ǵ
árezsiz Ózbekstan, tálim-tárbiya, reformalar, 
konceptual 
pikirler, 
innovaciyalıq-pedagogikalıq 
pikirler, 
«Háreketler 

---

strategiyası», Milliy ba
ǵ
darlama, Bilimlendiriw haqqında Nızam, Konstituciya, 
huqıqıy tiykar, mektep bilimlendiriwi, Mámleketlik bilimlendiriw standartı.
 
Temanıń mazmunı: 
8.1. 
Ǵ
árezsiz Ózbekstanda bilimlendiriw tarawında ámelge asırılıp 
atır
ǵ
an reformalar, Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan Respublikaları
Konstituciyalarında tálim-tárbiya máseleleriniń sáwleleniwi. 
 
Ózbekstanda 1991 jıldıń 31 avgustı tariyx jılnamalarına altın háripler menen 
jazıladı. Sebebi tek 
ǵ
ana 
ǵ
árezsizliktiń sharapatı menen jergilikli xalıqlardıń ásirler 
dawamında
ǵ
ı erkin hám 
ǵ
árezsiz, teńler ishinde teń bolıp jasaw ármanı iske astı. 
Biraq kóp jıllar dawamında burın
ǵ
ı sovet respublikaları hám úlkelerde hámme 
ushın birdey bol
ǵ
an pedagogikalıq sistema húkimranlıq etip, bilimlendiriw procesi
Oraydan jiberilgen sabaqlıq hám kórsetpeler, oqıw rejeleri, ba
ǵ
darlamalar 
tiykarında shólkemlestirildi. Ana tili, watan tariyxı, geografiyası, milliy úrp-ádet 
hám dástúrler sırtta qalıp, ata-babalar ótmishinen biyxabar oqıtıldı. 
Ǵ
árezsizlikke erisilgennen keyin pedagogikamız tariyxında uzaq waqıt 
qada
ǵ
an etilgen, dıqqat-itibardan shette qal
ǵ
an milliy miyrasqa qızı
ǵ
ıwshılıq arttı. 
Olarda
ǵ
ı aldıń
ǵ
ı pedagogikalıq pikirler tálim-tárbiya processine engizile basladı. 
Jańa sabaqlıqlar, oqıw qollanbaları payda bola basladı, olardı jazıwda tariyxıy 
hújjetlerden, milliy-mádeniy, triyxıy ádebiyatlardan keń paydalanılmaqta. 
1992 jılı 8 dekabr’ kúni on ekinshi shaqırıq Ózbekstan Respublikası Oliy 
Májilisiniń on birinshi sessiyasında Ózbekstan Respublikası Konstituciyasınıń 
qabıl etiliwi xalqımızdıń ásirler dawamında
ǵ
ı arzıw-úmitlerin júzege shı
ǵ
arıwda 
úlken áhmiyetke iye boldı. 
1992 jıl 2 iyulda 
ǵ
árezsizlikten keyingi birinshi «Bilimlendiriw haqqında»
ǵ
ı 
Ózbekstan Respublikası Nızamı qabıl etildi (Aldın SSSR dáwirinde 1930, 1949, 
1958, 1973, 1984 jılları qabıl etilgen edi). Bul nızam sol jılı qabıl etilgen «Ulıwma 
orta bilim beriw mektebi haqqına»
ǵ
ı Reje menen birgelikte elimizdegi júrgizilip 

---

atır
ǵ
an tariyxıy reformalar mazmunınan kelip shı
ǵ
ıp bir qansha zamanagóy jańa 
principlerdi basshılıqqa aldı hám tálim-tárbiya processinde úlken ózgerislerdiń 
ámelge asıwına tiykar boldı. 
Degen 
menen 
mámlekettegi 
siyasiy-ekonomikalıq, 
sociallıq-mádeniy
rawajlanıwlar bilimlendiriw tarawında bir qansha óz sheshimin kútip tur
ǵ
an 
máselelerdiń bar ekenligin kórsetti. Atap aytqanda shaxs, mámleket hám jámiyet 
mápleri menen kadrlar tayarlaw sisteması arasında
ǵ
ı muwapıqlıqtıń bolmawı, 
oqıwshılardıń máplerin qor
ǵ
aytu
ǵ
ın hám múmkinshiliklerin esapqa alatu
ǵ
ın 
mámleketlik ólshemlerdiń bolmawı, tálim-tárbiya processinde oqıwshılardıń erkin 
pikirlewge úyretilmewi, tálimniń úzliksizliginiń támiyinlenbegenligi, 9- hám 11-
klass pitkeriwshileriniń kópshiliginiń oqıw yaki jumıs penen támiyinlnbegenligi 
hám t.b. bilimlendiriw hám kadrlar tayarlaw sistemasında túpkilikli ózgerislerdiń 
ámelge asırılıwın talap etti. 
Nátiyjede 1997 jılı 29 avgustta Oliy Májilistiń 9 sessiyasında jańa 
redakciyada
ǵ
ı Ózbekstan Respublikasınıń «Bilimlendiriw haqqında»
ǵ
ı Nızamı 
hám sol Nızam tiykarında islep shı
ǵ
ıl
ǵ
an Kadrlar tayarlawdıń Milliy ba
ǵ
darlaması 
qabıl etildi. Usı Nızam
ǵ
a muwapıq 1997 jıldıń 15 dekabrinde Joqar
ǵ
ı Keńestiń on 
birinshi shaqırıq on úshinshi sessiyasında Qaraqalpaqstan Respublikasınıń 
«Bilimlendiriw haqqında»
ǵ
ı Nızamı qabıllandı. 
Jańa Nızam hám Kadrlar tayarlawdıń Milliy ba
ǵ
darlamasında kadrlar 
tayarlaw sistemasında, elimizdiń bilimlendiriw tarawında bir qansha túpkilikli 
ózgerislerdi engiziw kózde tutıl
ǵ
an. Atap aytqanda, bilimlendiriw tarawında 
mámleketlik siyasattıń tiykar
ǵ
ı principleri jańalandı, Mámleketlik bilimlendiriw 
standartları engizildi, jańa tiptegi oqıw orınları bol
ǵ
an-kásip-óner kolledjleri 
menen akademiyalıq liceylerdi shólkemlestiriw kózde tutıldı, joqarı bilimlendiriw 
sistemasında 
bakalavriat 
hám 
magistratura 
basqıshları 
payda 
boldı, 
bilimlendiriwdiń túrleri, Kadrlar tayarlawdıń Milliy ba
ǵ
darlamasınıń ámelge 
asırılıw basqıshları belgilendi, kadrlar tayarlawdıń Milliy modeli islep shı
ǵ
ıldı, 

---

oqıw orınlarınıń materiallıq-texnikalıq bazaların bekkemlew, jańa áwlad sabaqlıq 
hám oqıw ádebiyatların jaratıw hám t.b. kózde tutıldı. 
Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 1998 jılı 13 mayda
ǵ
ı qararı 
menen «Ózbekstan Respublikasında ulıwma orta bilimdi shólkemlestiriw 
haqqına»
ǵ
ı, 1999 jıl 16 avgustta
ǵ
ı «Ulıwma orta bilimniń mámleketlik 
bilimlendiriw 
standartın 
tastıyıqlaw 
haqqında»
ǵ
ı 
qararları, 
Ózbekstan 
Prezidentiniń 2006 jıl 31 mayda
ǵ
ı «Ulıwma bilim beriw mektepleri oqıwshıların 
sabaqlıqlar menen támiyinlew sistemasın jetilistiriw boyınsha qosımsha ilájlar 
haqqında»
ǵ
ı qararı, 2004 jıl 21 mayda
ǵ
ı «2004-2009 jıllarda mektep 
bilimlendiriwin 
rawajlandırıwdıń 
mámleketlik 
ba
ǵ
darlaması 
haqqında»
ǵ
ı 
Prezident Pármanı hám t.b. huqıqıy normativ hújjetler qabıl etildi. Jańadan 
Ózbekstan 
Respublikası 
Mektepke 
shekemgi 
bilimlendiriw 
ministrligi 
shólkemlestirildi. 
Ásirese Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2017 jıl 7 fevralda qabıl etilgen 
PF-4947 
sanlı 
«2017-2021 
jıllarda 
Ózbekstan 
Respublikasın 
jánede
rawajlandırıwdıń tiykar
ǵ
ı ba
ǵ
darları boyınsha Háreketler strategiyası» atlı
Pármanında tálim-tárbiya sistemasın bunnanda bılay rawajlandırıw ba
ǵ
darında 
júdá úlken wazıypalar belgilengen. 
Ózbekstan hám Qaraqalpaqstanda bilimlendiriw sisteması Respublikamız 
Konstituciyası, Prezident Pármanları, húkimet qararları, bilimlendiriw haqqında
ǵ
ı 
Nızamlar, kadrlar tayarlawdıń milliy ba
ǵ
darlaması tiykarında dúzildi hám 
basqarıldı.
Ózbekstan 
hám 
Qaraqalpaqstan 
Respublikaları 
Konstituciyalarınıń
tiyislisinshe 41- hám 39-stat’yalarında «Hár bir adam bilim alıw huqıqına iye. 
Biypul ulıwma orta tálim alıw
ǵ
a mámleket tárepinen kepillik beriledi, mektep 
jumısları mámleket qada
ǵ
alawında boladı» dep kórsetilgen. Sonday aq Ózbekstan 
Respublikası Konstituciyasınıń 64 stat’yasında «Mámleket hám jámiyet jetim 

---

balalardı hám ata-analarınıń 
ǵ
amqorlı
ǵ
ınan ayrıl
ǵ
an balalardı ba
ǵ
ıw, tárbiyalaw 
hám oqıtıwdı támiyinleydi» dep kórsetilgen. 
«Bilimlendiriw haqqında» Nızamnıń 4-stat’yasında jınısı, tili, jası, rasası, 
xızmet túri, sociallıq ja
ǵ
dayı, jasaw ornı, aymaqta qansha waqıt jasa
ǵ
anlı
ǵ
ınan 
biy
ǵ
árez, 
hár 
bir 
puqara
ǵ
a 
bilim 
alıwda 
teń 
huqıqlar 
kepillikleri 
támiyinlenetu
ǵ
ınlı
ǵ
ı aytıl
ǵ
an.
Bunıń ushın Respublikamızda mámleketlik hám mámleketlik emes oqıw-
tárbiya orınları shólkemlestirilgen. Hár bir puqaranıń ózi qálegen oqıw ornında, 
pulsız yamasa shártnamalı baslamalarda tólemli oqıwına huqıq beriledi. Kelesi 
basqıshta
ǵ
ı oqıw orınlarına kirerde bilimlendiriw mákemeleriniń barlıq túrlerin 
pitkeriwshilerdiń teń huqıqlı
ǵ
ı saqlanadı. Óz betinshe oqıp bilim al
ǵ
an puqaralar
ǵ
a
belgilengen bilimlendiriw mákemelerinde eksternat tártibinde attestaciyadan ótip 
mámleketlik hújjet alıw
ǵ
a ruxsat etiledi. Studentlerge, oqıwshılar
ǵ
a nızam
ǵ
a 
muwapıq stipendiyalar hám jeńillikler beriledi. Uqıplı, ziyrek oqıwshılar, 
studentler hám jas oqıtıwshılar
ǵ
a «Úmit», «Ustaz», «Ulu
ǵ
bek» hám basqa da 
fondlar arqalı dún’yanıń eń abıroylı oqıw orınlarında bilimin jetilistiriwge qolaylı 
ja
ǵ
daylar jaratıladı. Ózbekstanda ózbek tili, Qaraqalpaqstanda qaraqalpaq tili 
mámleketlik til esaplanıp oqıwshılardıń, studentlerdiń qaysı tilde oqıwına teńdey 
huqıq beriledi.