Microsoft Word orta osiyo xalqlari antik davr tarixini organishda yunon tarixchilari asarlarining orni

Maqsad va vazifalari. Tadqiqotning bosh maqsadi O’rta Osiyo haqida hikoya 

qiluvchi grek va Rim adabiyoti namunalarini tahlil qilishdan iborat 

 

-  Vazifalari esa, Urta Osiyo xalqlarining og’zaki ijodiyoti juda qadim 

zamonlardayoq o’ziga xos ravishda rivojlanganligining asoslash, 

 

-  Sobiq Sho’ro tuzumi davrida ko’pgina tarixchilar tomonidan, O’rta Osiyo 

hudududida yashagan qadimgi turkiy halqlarning Yevro Osiyo cho’llaridan kirib 

kelganligi, va bu o’lkada  xind-yevropa tillarida so’zlashgan elatlar yashaganligi 

kabi sho’rolar mafko’rasining yevrosentirizm nazariyasiga mos konsepsiyasini 

noto’g’ri ekanligini ko’rsatib berish; 

- Shuningdek, turkiy halqlarga shahar madaniyati va sug’orma dehqonchilik 

rivojiga salbiy ta’sir ko’rsatadigan ko’chmanchi varvarlar – buzg’unchi va 

yovvoyilar deb baho berilgan bahoni asossiz ekanligini ko’rsatib berish.  

 

 

 

Og’zaki ijod namunalari bo’lmish «To’maris» afsonasi Gerodotning 

 

«Tarix» asaridan, «Shiroq» afsonasi esa Polienning «Harbiy hiylalar» kitobidan 

salmoqli o’rin egallagan. «Greklar o’zlarining go’daklik davrlari bilan, kishilikning 

mukammal va mumtoz namoyandalari sifatida, butun kishilik jamiyatining 

go’daklik davrini ifoda qiladilar Homer dostonlarini o’qirkan, kishilik dunyosi 

o’zining porloq go’daklik (faqat greklarnikini zmas) davrini xotirlaydi», deb 

yozgan zdi ulug’ rus tanqidchisi V. G. Belinskiy.  

Haqiqatning asl ifodasiga ega bo’lgan bu so’zlar insoniyatning go’daklik 

davrini kuylovchi Homer asarlari naqadar bebaho ekanligini tasdiqlaydi. Hamma 

xalqlarning o’tmish davri bir-biriga o’xshash va mumtoz holda kechgan. Shuning 

uchun ham faqat o’zimizning emas, o’zga xalqlarning antik davrlariga ham 

qiziqish bilan qaraymiz.  

Homer dostonlarida tasvirlangan voqyealar bizga yaqindan tanishdek, ular 

go’yo ona tariximiz haqida hikoya qilayotgandek tuyuladi. Jahonda grek 

---

 

10

adabiyotidan ma’naviy oziq olmagan bironta adabiyot topilmasa kerak. Antik 

dunyoning badiiy go’zalligiga asos solgan Homer ijodigina emas, shu bilan birga, 

Esxil, Sofokl, Evripid va Aristofan kabi so’z san’atkorlarining nodir adabiy 

durdonalari ham bitmas tuganmas badiiy estetik zavq manbaidir. Gesiod, Gerodot, 

Fukidid, Ksenofont kabi tarixiy nasrni go’zal sahifalar bilan boyitgan ulug’ 

iste’dodlarning mo’tabar nomlari ham biz uchun g’oyat qimmatlidir. Bu 

adiblarning asarlarida antik o’tmishning o’ziga xos qirralarini kuzatamiz. 

Antik dunyoning yana bir go’zal badiiy sahifasi bo’lmish Rim adabiyoti ham 

yunon adabiyotidan oziq olib, uning ta’sirida rivojlandi, taraqqiy etdi. Shuning 

uchun ham Italiyada san’at mislsiz darajada yuksaldi, bu yuksalish go’yo qadim 

klassik zamonning shu’lasi bo’ldi—deyish mumkin. Antik davrning so’nggi 

bosqichi hisoblangan Rim adabiyoti ham insoniyatga olam-olam ma’naviy 

boyliklar in’om etdi.