Microsoft Word oila va nikoh ziyouz com doc

 
RAZO’
Hozirgi kunda jamiyatimizdagi dolzarb masalalardan biri - razo’dir. Xalqimiz uzoq yillar 
davomida johiliyat ta’siri va tazyiqi tufayli razo’ masalalaridan bexabar qolib, bu muhim 
jihatga e’tiborsizlik va loqaydlik qilganlari sir emas. 
Xususan, tug‘ruqxonalarda kam sutli onalarning chaqalog‘ini ko‘p sutli onalarga 
emizdirilar yoki hamshiralar tomonidan ularning sutini boshqa bolalarga berilardi. 
Shuning uchun bu masalaning qanchalik jiddiy va muhim ekanini chuqur anglashimiz 
zarur. 
Razo’ so‘zining lug‘aviy ma’nosi “sut emizmoq” degani. Shariatda bolaning boshqa ayol 
ko‘kragidan ikki yarim yoshgacha bo‘lgan paytida sut emishi va uning hukmlari bilan 
bog‘liq masalalar tushuniladi. Demak, chaqaloq ikki yarim yoshgacha bo‘lgan vaqtida 
onasidan boshqa ayolni emsa – xoh o‘zi ichsin, xoh ichirilsin – razo’ hukmi sobit bo‘ladi. 
Sutning miqdorining farqi yo‘q. Bir tomchi sut bo‘lsa ham bolaning qorniga yetib borsa, 
kifoya. Agar qorniga yetib bormasa, razo’ sobit bo‘lmaydi. 
Razo’ning hukmi shunday: begona ayolning sutini emgan chaqaloqqa o‘sha ayol – ona, u 
ayolning eri – ota hukmida bo‘ladi. Chunki ayolning suti eridandir. Sut emgan bola shu 
er-xotinning asl farzandlaridek hisoblanib, qavmi qarindoshlari ham bu bolaga mahram 
bo‘ladi. Sut emgan bola o‘g‘il yoki qiz bo‘lishidan qat’i nazar, ularga nikohlanishi mutlaqo 
mumkin emas. 
Agar sut emgan bola katta bo‘lib uylansa, eru xotin, farzandu nabiralarining ham sut 
emizgan ayol va uning eriga nikohlari harom bo‘ladi. Zero, sut emgan bola o‘g‘il bo‘lsa, 
uning xotini bularga kelin, agar sut emgan bola qiz bo‘lsa, uning eri kuyov, farzandlari 
nabira hisoblanadi. Ammo sut emgan bolaning boshqa qarindoshlari begona hukmidadir. 

---

Oila va nikoh risolasi. Fazluddin Iqroruddin 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
31
Mazkur masalalar quyidagi forscha bayt va o‘zbekcha she’rda go‘zal shaklda ifodalangan. 
Bayt: 
Az jonibi shirdeh hama xesh shavand 
V-az jonibi shirxora zavjonu furo‘’. 
Sut emizgan jonibidin xesh bo‘lgaylar bari, 
Ya’ni sut bergan eri birla aning farzandlari, 
Ikkisi volidayni ham alar singillari, 
Ham ikovini ako ham uko dilbandlari, 
Ushbular emguchiga bo‘lgusidir mahramlari, 
Sut emgon jonibidin er-xotin farzandlari, 
Ul bayon bo‘lganlari bo‘lgay bular mahramlari.
Demak, razo’ tufayli sut emizgan ayol, eri, farzandlari, er-xotinning ota-onalari, aka-
ukalari, opa-singillari sut emgan bolaga mahram hisoblanadilar. 
Mazkur yoshdagi bolani ikki yo‘lining biridan ayol suti bilan huqna (klizma) qilish yo 
erkak kishining sutini yosh bolaga ichirish yoki ayol sutini ovqatga qo‘shib berish razo’ 
hukmini sobit qilmaydi. 
Agar ayol sutini taomdan boshqa narsalarga, masalan, suvga, sutga yoki doriga 
aralashtirib ichirilsa, bu holda qaysi birining ko‘pligi e’tibor qilinadi: ayol sutining miqdori 
ko‘p bo‘lsa, razo’ sobit bo‘ladi, oz bo‘lsa, sobit bo‘lmaydi. 
Burundan tomizilgan sut ham razo’ hukmini sobit qiladi, chunki sut burun orqali 
oshqozonga borib, oziq bo‘ladi.
Erga tegmagan qizning suti, quloq yoki ko‘zga tomizilgan sut va o‘lgan ayolning suti 
ham razo’ni sobit qiladi. 
Ikki yarim yoshdan o‘tgan bolalarda va undan yuqori necha yoshda bo‘lmasin, har 
qanday ayolning sutini qay holda ichsa ham razo’ sobit bo‘lmaydi. Bilmoq lozimki, ayolga 
boshqa bolani emizish zarurati tug‘ilsa, albatta, erining roziligini olishi shart. Vallohu 
a’lamu bissavob.