Microsoft Word нмкт маъруза doc

16.4. СУЛФАТ КИСЛОТАСИ ИШЛАБ ЧИКАРИШНИ 
«ҚИСҚА ТИЗИМ» УСУЛИ. 
Бу ерда хомашё сифатида тоза тиббий олтингугурт ёки тоза газли 
олтингугурт ишлатилади. Қисқа тизим усулда сулфат кислотани ишлаб 
чиқариш қуйидаги учта асосий бўлимдан иборат бўлади (16.1.-расм): 
1.Ўчоқ бўлими. У асосан иккита аппаратдан иборат. 
а) Олтингугурт ёқиш ўчоғи. 
б) Қозон фойдалангич. 
2.Контакт бўлими. 
3.Қуритиш - абсорбция бўлими. 
Бу бўлимларда мос равишда қуйидаги реакциялар кетади. 
1.S
(c)
+ 0
2(г)
SO
2(г)
+ Q
26
(16.8.) 
2.SO
2(г)
+ 0,50
2 (г) 
SO
3(г)
+ Q
16
(16.9.) 
3.SO
3(г)
+ H
2
O
(с)
H
2
SO
4(с)
+ Q
17
(16.10.) 
“Қисқа тизим” усулида маҳсулот сифатида купорос мойи ва олеумни хар 
қандай концентрацияда, тоза ҳолда ишлаб чиқариш мумкин. Ҳозирги вақтда ва 
келажакда бу тизим бўйича сулфат кислота ишлаб чиқариш жуда кенг ривож 
топади. Бу тизим бўйича яратилган қурилмалар қуввати жахонда энг йирик, 
яъни йилига 500000т. ва ундан ортиқ, АҚШ да эса йилига 1000000т. сулфат 
кислота моногидрати ишлаб чиқарадиган қурилмалар бордир. Улар ихчам, 
жуда автоматлашган, кам ишчи талаб қиладиган, SO
2
ни SO
3
га иккиламчи 
оксидлаш усулини қўллайдиган қурилмалардир. 
 
16.5. КОНТАКТ УСУЛИ БИЛАН СУЛФАТ КИСЛОТАСИ 
ИШЛАБ ЧИКАРИШНИ ЯНАДА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ. 
1.Қурилманинг унумдорлигини ошира бориш. Хозирги вақтда кунига 
1560 тонна сулфат кислотаси ишлаб чиқариш қурилмалари бор бўлса, АҚШ да 
2700 тонна кунига сулфат кислотаси ишлаб чиқариш қурилмалари бордир. 
2.100 атмосферагача босим қўллаб, SO
2 
ни SO
3
га оксидланиш жараёнини 
катализатор қўлламай, 150
0
С температурада олиб боришига эришиш. 
3.Ҳаво ўрнига технологик О
2
ни ишлатиш.
4.Хомашё ўрнига гипс ёки фосфо-гипс ишлатилиш муаммосини хал этиш. 
5.
SO
2 
ни SO
3
га оксидлашда “қайнар қатлам”ли контакт аппаратини 
қўллаш ва бу жараёни олтингугуртни ёқиш ўчоғида олиб бора билиш.
6.Келажакда олтингугуртни SO
2
ва сулфат кислотага оксидлаб ўтказишда 
бактериалогик усулдан фойдаланиш. 
Таянч сўзлар: 
1.Классик тизим қарама - қаршиликлари. 
2.»Қуруқ тозалаш-1» тизими хом-ашёси ва маҳсулоти. 
3.»Қуруқ тозалаш-2» тизими асосий технологик бўлимлари. 
4.Конденсация бўлими асосий вазифаси. 

---

75
5.Нам катализ тизимининг асосий бўлимлари.
6.Нам катализ тизимининг классик тизимдан фарқи. 
7.»Қисқа тизим» усулининг хом-ашъё маҳсулотлари. 
8.»Қисқа тизимни» асосий бўлимлари. 
9.»Қисқа тизимни» «Қуруқ тозалаш-1» тизимидан фарқи. 
10.Контакт усулининг истиқболли жараёнлари.