Microsoft Word нмкт маъруза doc

16.3. СУЛФАТ КИСЛОТАНИ НАМ КАТАЛИЗ УСУЛИДА ИШЛАБ 
ЧИҚАРИШ. 
Бу усулда хомашё сифатида юқори концентрланган водород сулфидли газ 
ишлатилади ва ишлаб чиқариш 3 та бўлимдан иборат бўлади: 
1.Ўчоқ бўлими. 
2.Контакт бўлими. 
3.Конденсация бўлими. 
Юқоридаги учта бўлимда мос равшда қуйидаги асосий реакциялар кетади: 
1100
0
C
1. H
2
S
(г) 
+ 1,5O
2(г)
SO
2(г) 
+ H
2
O
(б) 
+ Q
19
(16.5.) 
450
0
C
 
2. SO
2(г) 
+ 0,5O
2(г)
SO
3(г) 
+ Q
16
(16.6.)
 
 
3.SO
3(г) 
+ H
2
O
(б) 
H
2
SO
4(б) 
+ Q
34
H
2
SO
4(с) 
+ Q
25
(16.7.) 
Нам катализ усул “қуруқ тозалаш” усулидан икки нарса билан фарқ 
қилади: 
а) Хомашёси у ерда FeS
2 
бўлса, бунда H
2
S ли газ булади.
б) Ўчоқ бўлимида тузилишида фарқ - яъни «қуруқ тозалаш» тизимида ҳам 
классик тизимда ҳам бўлими қуйидаги аппаратлардан иборат. 
1.“Қайнар қатлам”ли ўчоқ. 
2.Қозон - фойдалангич. 
3.Циклон. 
4.Қуруқ электрофилтр. 
Нам катализ усулнинг ўчоқ бўлимида эса: 1. Водородсулфидли газини 
ёқадиган ўчоқ, 2. Қозон фойдалангич; бу ерда темир занги бўлмайди. Бу эса 
кислота ишлаб чиқариш маданиятини яхшилайди, ўчоқ газини тозалашни 
соддалаштиради ва ўчоқ бўлимини деярли 50%га аппаратларини қисқартиради. 
Нам катализ усулида қўлланган хомашё газ холатли бўлганлиги учун ва уни 
тўлиқ ёндиришга эришиш учун H
2
S гази ўчоқнинг тепа қисмидан пастга қараб 
берилади ва ёниш жараёни гомоген бўлгани учун, уларни учрашиш юзасини 
ишориш мақсадида ўчоқнинг ичи ўтга чидамли силикат ғиштлари билан 
ишланган бўлади. Жараён 1100
0
Сда кетиб, ўчоқдан чиққан газ қозон -
фойдалангичга юборилади. У ерда дистирланган совуқ сув иссиқлик хисобига 
40 атмосфера босимдаги ўта тўйинган буғга айланади. У ерда ўчоқ гази 440-
450
0
С гача совиб, контакт бўлимга юборилади. У ерда V
2
O
5 
катализатори 
иштирокида SO
2
гази SO
3
га оксидланади. Аввалги усуллардан фарқли жойи 
шундаки бу ерда SO
2
ни оксидланиши H
2
O
(б )
иштирокида кетади. Бу сув буғи 
ўчоқ газига икки хил йўл билан киради: 1.Атмосфера ҳавосидаги сув буғи. 2 
H
2
S ни биринчи реакция бўйича ёқишда ҳосил бўладиган сув буғи. Бу тизимда 
SO
2
ни SO
3
га оксидлаш сув буғи иштирокида олиб борилганлиги учун нам 

---

74
катализ усули дейилади ва бу усулларда махсулот сифатида, асосан купорос 
мойи ишлаб чиқарилади, чунки ўчоқ газида сув буғи кўп миқдорда бор. 
Шунинг учун ҳам олеум ишлаб чиқариб бўлмайди.