Microsoft Word нмкт маъруза doc

 
 
7.3. КОЛЧЕДАННИ ЁНИШ НАЗАРИЙ ХАРОРАТИ
. 
Колчеданни ёниш назарий харорати қуйидаги тенглама оркали 
хисобланади:
Q
наз 
t
наз
= ----------------------------= градус (7.20.)
C
v(у.г)
*V
(у.г)
+Ср
(з)
*m
(з)
Бу ерда: С
v(у.г)
; 
(3)
-ўчоқ гази ва занг иссиқлик сиғимлари, ккал/м
3
*град;
ккал/кг*град. 
V 
(у.г) 
-ўчоқ гази хажми, м
3
; m
(3)
- занг оғирлиги, кг. 
Амалиётдаги FeS
2
ни ёниш харорати назарийга нисбатан паст булади, 
чунки FeS
2
тулик ёнмаслиги мумкин; FeS
2 
ифлос бўлиши мумкин ва хоказо. 
Умуман, FeS
2
дан SO
2
газини чиқиши 170
о
Сда алангасиз ажралиб чиқади. 
420
о
Сда эса алангаланиб ажралиб чикади. Агарда колчеданга қум қушилса, 
унинг ёниш хароратини юкорироқ қилишга тўғри келади. Худди шундай, ёниш 
жараёнида О
2 
нинг процент микдорини ҳам купайтиргудек бўлсак, у вақтда ҳам 
ёниш хароратини юқорирок ушлашимиз керак, чунки бу вақтда FeS
2
нинг 
ёнмаган қисми атрофида жуда қаттиқ зичликка эга булган Fe
2
О
3
ёки Fe
3
О
4
каби 
модда ҳосил бўлиб, бу эса О
2 
нинг эркин киришига ва ёнмай қолган 
колчеданнинг ёнишидан ҳосил булган SO
2 
газини эркин чиқишига қаттиқ 
халақит беради. Агарда колчедан таркибига органик моддалар қушилса ёки у 
майдаланган бўлса, колчеданни алангаланиб ёниш харорати бироз пастга 
тушиши мумкин. Агарда FeS
2
ёниш харорати 1000
о
С ва ундан юқори градусни
ташкил қилса, амалиётда колчедан ёнишидан ҳосил булган иссиқлик айрим 
вактларда анчагина ташвишларга олиб келиши мумкин. Маълум бўлишича, бу 
вактда FeS
2
`ёниш жараёнида ҳосил булувчи оралиқ махсулот-FeS 950-1000
о
С 
лар атрофида эриб, ҳосил булаётган темир занги билан паст хароратларда 
эрувчан, нисбатан ёпишқоқ шлаклар ҳосил қилар экан. Саноатда уни русчасига 
“козлы” дейилади. Бу шлак жуда хавфли бўлиб, ўчоқ ичига ёпишиб қолиб, 
колчеданни ёниш шароитини бузади. Бундай холат айниқса “қайнар қатлам”ли 
ўчоқларда жуда хавфлидир. Ундан ташқари шлак ҳосил булган жойда занг 
билан олтингугуртни купгина қисми чиқиндига чиқиб кетади. Бу жуда ёмон. 
Шлак ҳосил бўлишига йул қуймаслик учун ўчоқдаги хароратни тусатдан 
камайишига эришиш керак. Бунинг учун айрим холатларда ўчоқга FeS
2 
ўрнига 

---

36
темир занги берилади. У инерт хомашё сифатида хароратни камайишига ёрдам 
беради.