Microsoft Word menejment va marketing asoslari

     N
2
 
Narx 

---

 
164
 
 
 
 
 
 
 
Noelastik talab
 
 
 
 
 
      N
1
 
 
 
 
 
 
 
 
0
 
 
 
 
 
 
 
Т
2
 
        Т
1
 
 
 
 
 
 
 
а
 
 
 
 
 
 
      N
2
1
 
 
 
 
 
 
 
 
  Elastik talab
 
 
 
      N
1
1
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
0
 
 
 
 
 
 
 
Т
2
1
 
 
 
   Т
1
1
 
 
 
 
 
 
б
 
 
 
33-chizma. Narx qayishqoqligi 
 
Korxonada narxning shakllanish jarayonini tashkil etish narxni belgilovchi 
shaxslarni va korxona ichidagi bo’linmalarni aniqlashni o’z ichiga oladi. Tabiiyki, 
har xil shaxslar narxni belgilashga turlicha   yondashadilar.  Masalan, korxonaning 
iqtisod xizmati xodimlari yuqori narx belgilashga moyillik bildirsalar, marketing 
xizmati xodimlari narx belgilashda esa ko’proq bozor konyunkturasiga va 
iste'molchilarning fikr-mulohazalariga amal qilishni maqsadga muvofiq hisoblaydilar. 
Narxga ta'sir ko’rsatuvchi tashqi omillarga esa bozorning turi, tovarning narxi 
va qiymatining nisbatini iste'molchilar tomonidan baholash, iqtisodiy muhit, davlat 
boshqaruvi va boshqalar kiradi. Shuni ham qayd etish lozimki, har qanday holatda 
ham narxning to’g’ri yoki noto’g’ri ekanligini xaridor hal qiladi. Narxning talabga 
bog’liqligi narx qayishqoqligi egri chizig’i bilan tushuntiriladi. 
Talab 
Narx
Talab 

---

 
165
Narx qayishqoqligi ma'lum bir bozorda belgilangan vaqt davomida narxning 
har xil darajasida qancha mahsulot sotilishini ko’rsatadi. Ko’pchilik hollarda narx 
ortishi bilan talab pasayadi. 
Narx va uning o’zgarishi natijasida vujudga kelgan talab darajasi o’rtasidagi 
bog’liq talab egri chizig’i bilan tavsiflanadi. quyidagi 33-chizmada ikkita talab egri 
chiziqlari keltirildi. Bu keltirilgan 33a, 33b chizmalar ma'lumotlaridan ko’rinib 
turibdiki, talab va narx o’rtasida teskari proportsional bog’liqlik mavjud, ya'ni narx 
qancha yuqori bo’lsa, talab shuncha past bo’ladi va aksincha narx qanchalik past 
bo’lsa, talab shuncha yuqori bo’ladi. 
Keltirilgan 33a-chizmada ko’rsatilganidek, narxni N1 dan N2 ga ko’tarsak, u 
holda talab T1 dan T2 ga o’zgaradi. Bunda narxning o’zgarishi talabning ko’p 
darajada pasayishini vujudga keltirmaydi. SHu sababli bunday talabni noelastik talab 
deb yuritiladi. Aksincha, 6b-chizma ma'lumotlarida ko’rsatilganidek narxning N11 
dan N21 ga ko’tarilishi, talabning T11 dan T21 ga pasayishini keltirib 
chiqaradi.Bunda narxning o’sha darajadagi o’zgarishi talabning keskin pasayishini 
keltirib chiqarganligi uchun talab elastik hisoblanadi. Shunday qilib, talabning narx 
elastikligi narx o’zgarishiga xaridorning sezgirligini tovarlar hajmi nuqtai nazaridan 
aniqlaydi. Talabning narxga bog’liq holdagi elastikligi - bu tovarning narxi bir foiz 
o’zgarishi natijasida ularning sotish hajmi o’zgarishining foizlarda ifodalanishidir va 
u quyidagicha aniqlanadi: