Microsoft Word Ma'ruza matni

Lingvistik    geografiya  tushunchasi  va  uning  mohiyati.  Bu  termin 

lingvistika    -tilshunoslik  va  geografiya  kabi    qismlardan  iborat  bo‘lib,  umuman 

sheva  xususiyatlarini  maxsus belgilar va raqamlarda  ularni  karta (xarita)da  aks 

ettirish  bilan    shug‘ullanadigan  dialektologiyaning  bir  bo‘limidir,    boshqacha  

aytganda,    shevalarga  xos    bo‘lgan  xususiyatlarning    tarqalish  chegaralarini  

xaritada  ko‘rsatishdir. 

Lingvistik  geografiya  tamoyillari.  Lingvistik    geografiya  o‘ta    ahamiyatli 

soha  bo‘lib,  har  sheva  va  dialekt  haqida,  uning  madaniy,  tarixiy  xususiyatlari, 

uning  o‘ziga  xosligi    bilan  yaxlit    ravishda    tilshunoslik,  tarix,  etnografiya  bilan 

shug‘ullanadigan xodimlar, mutaxassislarni  keng tanishtirish  imkonini beradi. 

O‘zbekistonda lingvistik  geografiyaning rivojlantirishi. Bu soha  o‘tgan 

asrlarda    Yevropada  yaxshi    rivojlangan.XIX  asrda    fransuz  dialektalogi  Jyul 

Jilyeron  butun  Fransiyani    velosipedda  aylanib  chiqib,  Fransuz  tilining    dialektal 

Удалить Водяной Знак

Wondershare

PDFelement

---

atlasini  yaratgan.  O‘zbekistonda  ham    dialektalogik  atlas    yaratish  ishi    ancha  

rivojlangan 

Adabiyotlar: 

1.Reshetov V.V., Shoabdurahmonov Sh., O‘zbek dialektologiyasi. Toshkent, 

“O‘qituvchi”. 1996. 

2.RajabovN., O‘zbek shevashunosligi, Toshkent, “O‘qituvchi”.1996. 

3.Reshetov V.V, Uzbekskiy yazO‘k. -Toshkent, 1959. 

4.Shoabdurahmonov  Sh.  O‘zbek  adabiy  tili  va  xalq  shevalari.  -

Toshkent.1960. 

 

 

1.  Lingvistik    geografiya  tushunchasi  va  uning  mohiyati.  Bu  termin 

lingvistika    -tilshunoslik  va  geografiya  kabi    qismlardan  iborat  bo‘lib,  umuman 

sheva  xususiyatlarini  maxsus belgilar va raqamlarda  ularni  karta (xarita)da  aks 

ettirish  bilan    shug‘ullanadigan  dialektologiyaning  bir  bo‘limidir,    boshqacha  

aytganda,    shevalarga  xos    bo‘lgan  xususiyatlarning    tarqalish  chegaralarini  

xaritada  ko‘rsatishdir. Lingvistik geografiya  shevalarni  o‘rganishning  bir metodi  

hamdir.  Lingvistik    geografiyani    qo‘llash  orqali    shevalardagi    izoglossalar 

belgilanadi. Izoglossa  lotincha  izo -teng,   glossa- til degan  ma’nolarni  bildiradi 

va    bir  dialekt  yoki  lahja    doirasidagi    yoki  bir  til,  qarindosh  tillardagi    fonetik, 

leksik    va  grammatik    xususiyatlarni    o‘xshashlik  darajasiga    ko‘ra  shartli  

belgilarda turli  ranglardan  foydalangan holda  xaritada belgilab chiqiladi. 

2.Lingvistik  geografiya  tamoyillari.  Lingvistik    geografiya  o‘ta    ahamiyatli 

soha  bo‘lib,  har  sheva  va  dialekt  haqida,  uning  madaniy,  tarixiy  xususiyatlari, 

uning  o‘ziga  xosligi    bilan  yaxlit    ravishda    tilshunoslik,  tarix,  etnografiya  bilan 

shug‘ullanadigan  xodimlar,  mutaxassislarni    keng  tanishtirish    imkonini  beradi. 

Lingvistik    geografiyada    avvalo  o‘rnatilayotgan    shevaning  aholigeografiyasini 

aks  ettiruvchi    xaritasi    uchun  asos  bo‘ladigan  kontur  xarita  olinadi  va  aholi  

punktlari  raqamlari  belgilab  chiqiladi.  Sheva  faktlari  uchun  shartli  belgilar  tizimi 

ishlab  chiqiladi.  Izoglossalarning    tarqalishini    ko‘rsatuvchi    chiziqlarni  tortish  

rejasi tayin qilinadi. Ranglar tanlanadi va bo‘yash texnikasi  belgilab olinadi.